Bài giảng môn Vật lí Lớp 7 - Bài 1: Nhận biết ánh sáng – nguồn sáng và vật sáng - Nguyễn Ngọc Dung

Nội dung text: Bài giảng môn Vật lí Lớp 7 - Bài 1: Nhận biết ánh sáng – nguồn sáng và vật sáng - Nguyễn Ngọc Dung

1. Phịng GD TPVL Trường THCS LQĐ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ VẬT LÝ 7 GV : NGUYỄN NGỌC DUNG
2. Tiết 1 ĐẶT VẤN ĐỀ -Thanh đố Hải: Đặt một cái đèn pin nằm ngang trước mắt sao cho khơng nhìn thấy bĩng đèn.Bấm cơng tắc bật đèn pin, mắt ta cĩ nhìn thấy ánh sáng trực tiếp từ đèn phát ra khơng ? Vì sao ? Hình 1.1 -Hải: Tất nhiên là nhìn thấy vì đèn pin đã bật sáng -Thanh cãi lại: Đèn khơng chiếu thẳng vào mắt làm sao mà nhìn thấy được! Bạn nào đúng ?
3. Tiết 1 I. Nhận biết ánh sáng: Quan sát và thí nghiệm Từ những thí nghiệm hoặc quan sát hàng ngày sau đây, trường hợp nào mắt ta nhận biết ánh sáng? 1. Ban đêm đứng trong phịng cĩ cửa gỗ đĩng kín, khơng bật đèn, mở mắt. Mắt khơng nhận biết được ánh sáng. 2. Ban đêm đứng trong phịng đĩng kín cửa, bật đèn, mở mắt. Mắt nhận biết được ánh sáng. 3. Ban ngày, đứng ngồi trời, mở mắt. Mắt nhận biết được ánh sáng. 4. Ban ngày, đứng ngồiKết trời, luận: mở mắt, lấy tay che kín mắt. Mắt khơng nhận biết được ánh sáng. C1Mắt: Trong ta nhận những biết đượctrường ánh hợp sáng mắt khi ta nhậncĩ truyềnánh biết sáng được ánh sáng, vào cĩ mắt điều ta kiện gì giống nhau?
4. Tiết 1 II. Nhìn thấy một vật: Thí nghiệm C2: Hãy nhìn hình 1.2a. mảnh giấy trắng dán trên thành màu đen bên trong hộp kín. Trường hợp nào dưới đây ta nhìn thấy mảnh giấy trắng: a) Đèn sáng (hình 1.2a) b) Đèn tắt (hình 1.2b) → Trường hợp a đèn sáng. Tại lại sao nhìn thấy ? → Vì cĩ từ .truyềnánh sáng mảnh giấy trắng vào mắt ta. Kết luận: Ta nhìn thấy một vật khi cĩ truyềnánh sáng từ vàovật đĩ mắt ta.
5. Tiết 1 III. Nguồn sáng và vật sáng: C3: Trong các thí nghiệm ở hình 1.2a và 1.3 ta nhìn thấy mảnh giấy trắng và dây tĩc bĩng đèn đang phát sáng vì từ hai vật đĩ đều cĩ ánh sáng truyền đến mắt ta. Vật nào tự nĩ phát sáng, vật nào hắt lại ánh sáng do vật khác chiếu tới? →Dây tĩc bĩng đèn tự phát ra ánh sáng. →Tờ giấy trắng hắt lại ánh sáng do bĩng đèn chiếu tới. Kết luận: DâyNguồn tĩc sángbĩnglà đèn vật tự tự nĩ .ánh nĩphát phát ra ra ánh sáng sáng . gọiVD: là Dây nguồn tĩc sángbĩng. đèn, mặt trời DâyVật sángtĩc bĩnggồm đèn nguồn phát sáng ra ánh và sángnhững và vật mãnh hắt giấylại ánh trắng ánh sánghắt chiếu lại vào sáng nĩ. từVD: vật Vỏ khác chai chiếu dưới vào trời nĩ nắng gọi chung là vật sáng.
6. Tiết 1 I. Nhận biết ánh sáng: Mắt ta nhận biết được ánh sáng khi cĩ ánh sáng truyền vào mắt ta II. Nhìn thấy một vật: Ta nhìn thấy một vật khi cĩ ánh sáng truyền từ vật đĩ vào mắt ta. III. Nguồn sáng và vật sáng: Nguồn sáng là vật tự nĩ phát ra ánh sáng. Vật sáng gồm nguồn sáng và những vật hắt lại ánh sáng chiếu vào nĩ.
7. Tiết 1 IV. Vận dụng: -Thanh đố Hải: Đặt một cái đèn pin nằm ngang trước mắt sao cho khơng nhìn thấy bĩng đèn.Bấm cơng tắc bật đèn pin, mắt ta cĩ nhìn thấy ánh sáng trực tiếp từ đèn phát ra khơng ? Vì sao ? Hình 1.1 -Hải: Tất nhiên là nhìn thấy vì đèn pin đã bật sáng -Thanh cãi lại: Đèn khơng chiếu thẳng vào mắt làm sao mà nhìn thấy được! C4: Trong cuộc tranh luận ở đầu bài, bạn nào đúng? Vì sao?
8. Tiết 1 IV. Vận dụng: C5: Trong thí nghiệm hình 1.1 nếu ta thắp một nắm hương để cho khĩi bay lên ở phía dưới đèn pin, ta sẽ nhìn thấy một vệt sáng từ đèn phát ra xuyên qua khĩi. Giải thích tại sao? Biết khĩi gồm những hạt nhỏ li li bay lơ lững. → Khĩi gồm các hạt li ti được chiếu sáng trở thành vật sáng, ánh sáng từ các vật này truyền đến mắt. Các hạt li ti gần như xếp liền nhau tạo thành vệt sáng mà mắt ta đã nhìn thấy.
9. Giáo dục bảo vệ mơi trường Ở các thành phố lớn, do nhà cao tầng che chắn nên học sinh thường phải học tập và làm việc dưới ánh sáng nhân tạo, điều này cĩ hại cho mắt . Để làm giảm tác hại này, học sinh cần cĩ kế hoạch học tập và vui chơi dã ngoại. Ngồi ra cần học tập nơi cĩ đầy đủ ánh sáng để bảo vệ mắt.
10. 1 Vì sao ta nhìn thấy một vật? a.Vì ta mở mắt hướng về phía vật b. Vì mắt ta phát ra các tia sáng chiếu lên vật. c. Vì cĩ ánh sáng từ vật truyền vào mắt ta. d. Vì vật được chiếu sáng 3 Khi nào ta nhận biết được ánh sáng ? a. Khi ta mở mắt . b. Khi cĩ ánh sáng đi ngang qua mắt ta c. Khi cĩ ánh sáng lọt vào mắt ta. d. Khi đặt một nguồn sáng trước mắt
11. 1.2 SBT Hãy chỉ ra vật nào dưới đây khơng phải là nguồn sáng? • a. Ngọn nến đang cháy. • b. Vỏ chai sáng chĩi dưới trời nắng. • c. Mặt trời. • d. Đèn ống đang cháy. Vì nguồn sáng là vật tự nĩ phát ra ánh sáng, cịn vỏ chai sáng chĩi dưới trời nắng là vật sáng vì nĩ hắt lại những ánh sáng mặt trời chiếu vào nĩ.
12. 1.2 SBT Hãy chỉ ra vật nào dưới đây khơng phải là nguồn sáng? • a. Ngọn nến đang cháy. • b. Vỏ chai sáng chĩi dưới trời nắng. • c. Mặt trời. • d. Đèn ống đang cháy. Vì nguồn sáng là vật tự nĩ phát ra ánh sáng, cịn vỏ chai sáng chĩi dưới trời nắng là vật sáng vì nĩ hắt lại những ánh sáng mặt trời chiếu vào nĩ.
13. 1.3SBT: Giải thích vì sao trong phịng cĩ cửa gỗ đĩng kín, khơng bật đèn, ta khơng nhìn thấy mảnh giấy trắng đặt trên bàn. Trong phịng cửa gỗ đĩng kín, ta khơng nhìn thấy mảnh giấy trắng vì khơng cĩ ánh sáng chiếu lên mảnh giấy, =>do đĩ cũng khơng cĩ ánh sáng bị mảnh giấy hắt lại truyền vào mắt ta.
14. Bài 1.4 : Ta đã biết vật đen khơng phát ra ánh sáng và cũng khơng hắt lại ánh sáng chiếu vào nĩ, Nhưng ban ngày ta vẫn nhìn thấy miếng bìa màu đen để trên bàn. Vì sao? • Vì ta thấy các vật sáng ở xung quanh miếng bìa đen do đĩ mắt ta phân biệt được miếng bìa đen với các vật ở xung quanh.
15. Bài 1.5 : Ta cĩ thể dùng một gương phẳng hướng ánh nắng chiếu qua cửa sổ làm sáng trong phịng. Gương đĩ cĩ phải nguồn sáng khơng? Tại sao? -Gương đĩ khơng phải nguồn sáng - Vì nĩ khơng tự phát ra ánh sáng mà chỉ hắt lại ánh sáng chiếu vào đĩ.
16. Bài 1.8 Ban ngày trời nắng, dùng một gương phẳng hứng ánh sáng mặt trời, rồi xoay gương chiếu ánh nắng qua cửa sổ vào trong phịng. Gương đĩ cĩ phải nguồn sáng khơng? Tại sao? A. Là nguồn sáng vì cĩ ánh sáng từ gương chiếu vào phịng B. Là nguồn sáng vì gương hắt ánh sáng Mặt trời chiếu vào phịng C. Khơng là nguồn sáng vì gương chỉ chiếu ánh sáng theo một hướng D. Khơng phải là nguồn sáng vì gương khơng tự phát ra ánh sáng Vì nguồn sáng là vật tự nĩ phát ra ánh sáng mà gương khơng tự phá ra ánh sáng, nĩ chỉ hắt lại ánh sáng được Mặt Trời chiếu tới.
17. Bài 1.9 : Vật nào dưới đây khơng phải là nguồn sáng? A.mặt trời B.ngọn nến đang cháy C.con đom đĩm lập lịe D.mặt trăng Đáp án: D Vì Mặt Trăng khơng tự phát ra ánh sáng, sở dĩ ta nhìn thấy mặt trăng là do cĩ ánh sáng từ Mặt Trời chiếu tới Mặt Trăng rồi hắt lại vào mắt ta.
18. Bài 1.10 Trường hợp nào dưới đây ta khơng nhận biết được miếng bìa màu đen? A. Dán miếng bìa màu đen lên một tờ giấy xanh rồi đặt dưới ánh đèn điện B. Dán miếng bìa đen lên trên một tờ giấy trắng rồi đặt trong phịng tối C. Đặt miếng bìa đen trước một ngọn nến đang cháy D. Đặt miếng bìa đen ngồi trời nắng Đáp án: B. Vì khơng cĩ nguồn sáng (phịng tối) nên khơng cĩ ánh sáng chiếu vào tờ giấy, do đĩ cũng khơng cĩ ánh sáng từ tờ giấy hắt lại truyền vào mắt ta. Vậy ta khơng nhìn thấy tờ giấy, dẫn đến ta cũng khơng nhận biết được miếng bìa màu đen.
19. • Bài 1.11 : Trong trường hợp nào dưới đây ta nhận biết được một miếng bìa màu đen? • A. Dán miếng bìa đen lên trên một tờ giấy trắng rồi đặt trong phịng tối • B. Dán miếng bìa màu đen lên trên một bảng đen rồi đặt dưới ngọn đèn điện đang sáng • C. Dán miếng bìa màu đen lên trên một tờ giấy màu xanh đặt ngồi trời lúc ban ngày • D. Đặt miếng bìa màu đen lên bàn trong bĩng tối. • Đáp án: C -Vì đặt ngồi trời lúc ban ngày cĩ ánh sáng chiếu vào, tờ giấy màu xanh sẽ trở thành vật sáng. -Vì vậy ta nhìn thấy tờ giấy màu xanh và các vật đặt trên nĩ, kể cả miếng bìa màu đen.
20. • Bài 1.12 trang 5 Sách bài tập Vật Lí 7: Vật nào dưới đây khơng phải là vật sáng? • A. Ngọn nến đang cháy • B. Mảnh giấy trắng đặt dưới ánh nắng mặt trời • C. Mảnh giấy đen đặt dưới ánh nắng mặt trời • D. Mặt trời Lời giải: Đáp án: C Vì vật sáng là nguồn sáng và những vật hắt lại ánh sáng chiếu vào nĩ. Mảnh giấy màu đen đặt dưới ánh nắng Mặt Trời nĩ khơng tự phát ra ánh sáng và cũng khơng hắt lại ánh sáng do Mặt Trời chiếu vào.
21. • Bài 1.13 trang 5 Sách bài tập Vật Lí 7: Ta nhìn thấy bơng hoa màu đỏ vì • A. Bản thân bơng hoa cĩ màu đỏ • B. Bơng hoa là một vật sáng • C. Bơng hoa là một nguồn sáng • D. Cĩ ánh sáng từ bơng hoa đỏ truyền đến mắt ta Lời giải: Đáp án: D Ta nhìn thấy bơng hoa màu đỏ vì cĩ ánh sáng màu đỏ từ bơng hoa hắt đến mắt ta.
22. Bài 1.14 trang 5 Sách bài tập Vật Lí 7: Ban đêm, Hoa ngồi đọc sách dưới một ngọn đèn điện. Hoa nĩi rằng sở dĩ bạn ấy nhìn thấy trong sách vì mắt bạn ấy phát ra các tia sáng chiếu lên trang sách. Hãy bố trí một thí nghiệm chứng tỏ lập luận của Hoa là sai? • * Nếu đúng như Hoa nĩi thì khi ta mở mắt là cĩ ánh sáng phát ra từ mắt chiếu lên trang sách và ta nhìn thấy trang sách cho dù là tắt đèn. • * Bây giờ ta làm thí nghiệm sau để kiểm tra: • + Ta tắt hết đèn trong phịng học của Hoa để khơng cĩ nguồn sáng nào trong phịng, sau đĩ ta đưa mắt nhìn về hướng trang sách xem cĩ nhìn thấy gì khơng. • + Kết quả thu được là ta khơng quan sát thấy bất cứ thứ gì trên trang sách, chứng tỏ bạn Hoa nĩi sai.
23. Bài 1.15 Ban đêm, trong phịng tối, ta nhìn thấy một điểm sáng trên bàn. Hãy bố trí một thí nghiệm để kiểm tra xem điểm sáng đĩ cĩ phải là nguồn sáng khơng • Lời giải: * Nếu là nguồn sáng thì điểm sáng đĩ phải tự phát ra ánh sáng. Do vậy để kiểm tra nĩ là nguồn sáng hay khơng ta thực hiện thí nghiệm sau: + Kiếm một thùng bìa catton trống, chẳng thùng đựng bánh kẹo ngồi cửa hàng. + Dùng kéo cắt để tạo một hộp hở một mặt, khoét một lỗ nhỏ bất kỳ lên một trong các mặt cịn lại. + Ta úp thùng tạo được lên điểm sáng. Sau đĩ dùng mắt nhìn qua lỗ nhỏ, nếu ta vẫn thấy điểm sáng đĩ thì đĩ là nguồn sáng. * Lưu ý: Thí nghiệm này muốn thành cơng thì phải đảm bảo rằng khơng cĩ ánh sáng từ bất cứ nơi nào trong phịng chiếu lên điểm sáng trên bàn.
24. • 1.6 Khi nào ta nhận biết được ánh sáng ? • A. Khi ta mở mắt • B. Khi cĩ ánh sáng đi ngang qua mắt ta • C. Khi cĩ ánh sáng lọt vào mắt ta • D. Khi đặt một nguồn sáng trước mắt
25. Kiến thức • - Nhận biết được rằng, ta nhìn thấy các vật khi cĩ ánh sáng từ các vật đĩ truyền vào mắt ta. • - Nêu được ví dụ về nguồn sáng và vật sáng. • - Phát biểu được định luật truyền thẳng của ánh sáng. • - Nhận biết được ba loại chùm sáng: song song, hội tụ và phân kì.
26. -Hiểu nguồn sáng là các vật tự phát ra ánh sáng, vật sáng là mọi vật cĩ ánh sáng từ đĩ truyền đến mắt ta. • - Biểu diễn được đường truyền của ánh sáng (tia sáng) bằng đoạn thẳng cĩ mũi tên. • - Giải thích được một số ứng dụng của định luật truyền thẳng ánh sáng trong thực tế: ngắm đường thẳng, bĩng tối, nhật thực, nguyệt thực,