Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 111: Câu trần thuật đơn - Lê Thị Thanh Thủy

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 111: Câu trần thuật đơn - Lê Thị Thanh Thủy

1. Giáo viên: Lê Thị Thanh Thủy
2. Tiết 118,119: CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ “LÀ” CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN KHÔNG CÓ TỪ “LÀ”
3. KIỂM TRA BÀI CŨ ? Thế nào là thành phần chính của câu? Kể tên các thành phần chính của câu? - Xác định các thành phần chính của câu sau: Ngày mai, trên đất nước này, sắt thép có thể nhiều hơn tre nứa. TN TN CN VN Trả lời: - Thành phần chính của câu là những thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạohoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn. - Thành phần chính gồm có chủ ngữ và vị ngữ.
4. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN I. Câu trần thuật đơn là gì? (1) Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch 1. Ví dụ sgk/ 101 răng lên xì một hơi rõ dài.(2) Rồi, với bộ 2. Nhận xét. điệu khinh khỉnh, tôi mắng: (3) - Hức!(4) Thông ngách sang nhà ta?(5) Dễ nghe nhỉ! (9) Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. ( 7 )Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.(8) Đào tổ nông thì cho chết! (9) Tôi về, không một chút bận tâm. ( Tô Hoài ) - Đoạn trích có 9 câu.
5. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN Các câu trong đoạn văn Mục đích nói Câu 1: Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì Kể, tả một hơi rõ dài. Câu 2: Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng. Tả, kÓ Câu 3: Hức! Bộc lộ cảm xúc Câu 4: Thông ngách sang nhà ta? Hỏi Câu 5: Dễ nghe nhỉ! Bộc lộ cảm xúc Câu 6: Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào Nªu ý kiÕn chịu được. Câu 7: Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Cầu khiến Câu 8: Đào tổ nông thì cho chết! Bộc lộ cảm xúc Câu 9: Tôi về, không một chút bận tâm. Kể và nêu ý kiến
6. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN Các câu trong đoạn văn Mục đích nói Kiểu câu Câu 1: Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Kể, tả Câu trần thuật Câu 2: Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng. Tả, kÓ Câu trần thuật Câu 3: Hức! Bộc lộ cảm xúc Câu cảm thán Câu 4: Thông ngách sang nhà ta? Hỏi Câu nghi vấn Câu 5: Dễ nghe nhỉ! Bộc lộ cảm xúc Câu cảm thán Câu 6: Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Nªu ý kiÕn Câu trần thuật Câu 7: Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Cầu khiến Câu cầu khiến Câu 8: Đào tổ nông thì cho chết! Bộc lộ cảm xúc Câu cảm thán Câu 9: Tôi về, không một chút bận tâm. Kể và nêu ý kiến Câu trần thuật Dựa- Câu vào trần kiến thuật thức(câu kể)đã :học câu ở1,2,6,9 tiểu học, - Câu em nghi hãy vấn phân (câu loạihỏi) :4 câu- Câu theo cảm mục thán : đíchcâu 3,5,8 nói? - Câu cầu khiến :câu 7
7. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? (1) Chưa nghe hÕt c©u, t«i ®· hÕch răng lên, x× 1. Ví dụ sgk/ 101 CN VN 2. Nhận xét. mét h¬i râ dµi. + Câu do 2 hoặc nhiều cụm C- V (2) Råi, víi ®iÖu bé khinh khØnh, t«i m¾ng. sóng đôi tạo thành: CN VN (6) Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào => Câu trần thuật ghép CN VN CN VN + Câu do 1 cụm C-V tạo thành: chịu được. => Câu trần thuật đơn (9) Tôi về, không một chút bận tâm. CN VN + Câu do 2 hoặc nhiều cụm C- V sóng đôi tạo thành: Câu 6 + Câu do 1 cụm C-V tạo thành: Câu 1; 2; 9
8. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? 1. Cha nghe hÕt c©u, t«i // ®· hÕch r¨ng lªn x× 1. VÝ dô sgk/101. mét h¬i râ dµi. C V 2. Nhận xét. 2. Råi, víi bé ®iÖu khinh khØnh, t«i // m¾ng: C V 9. T«i // vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m. + Câu do 2 hoặc nhiều cụm C- V sóng đôi tạo thành: C V => Câu trần thuật ghép => Dùng để kể, tả, nêu ý kiến. + Câu do 1 cụm C-V tạo thành: Ví dụ: => Câu trần thuật đơn Nam là học sinh lớp 6B. C V => Dùng để giới thiệu
9. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? 1. VÝ dô sgk/101. C©u 1, 2, 9, VD 2. Nhận xét. + Câu do 2 hoặc nhiều cụm C- V Xét về cấu Xét về mục sóng đôi tạo thành: tạo: đích nói: Là câu đơn => Câu trần thuật ghép (dùng để giới (chỉ có một thiệu, kể, tả, + Câu do 1 cụm C-V tạo thành: cụm C-V ) nêu ý kiến) => Câu trần thuật đơn 3. Ghi nhớ sgk/101. C©u trÇn thuËt ®¬n - Cấu tạo: do một cụm C- V tạo thành. - Tác dụng: Dùng để kể, tả, giới thiệu, về một sự vật, sự việc hay để nêu một ý kiến.
10. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? Ví dụ: 1. VÝ dô sgk/101. - Mai, Hoa, Thảo đều là 2. Nhận xét. C1 C2 C3 3. Ghi nhớ sgk/101. học sinh chăm ngoan. - Cấu tạo: do một cụm C- V tạo thành. V - Tác dụng: Dùng để kể, tả, giới thiệu, - Tre trông thanh cao, về một sự vật, sự việc hay để nêu một ý kiến. V1 LƯU Ý giản dị, chí khí như người. Câu trần thuật đơn có thể có một hay V2 V3 nhiều chủ ngữ hoặc một hay nhiều vị ngữ.
11. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? 1. VÝ dô sgk/101. - QuyÓn s¸ch nµy b×a rÊt ®Ñp. 2. Nhận xét. C V 3. Ghi nhớ sgk/101. CN VN - Cấu tạo: do một cụm C- V tạo thành. - Tác dụng: Dùng để kể, tả, giới thiệu, về một sự vật, sự việc hay để nêu một ý - Mèo chạy làm đổ lọ hoa. kiến. LƯU Ý C V - Câu trần thuật đơn có thể có một hay nhiều chủ ngữ hoặc một hay nhiều vị ngữ. CN VN - Câu có 2 cụm C-V trong đó một => Câu trần thuật đơn ( Câu cụm c-v làm nòng cốt đó cũng gọi là câu trần thuật đơn. mở rộng thành phần)
12. BÀI TẬP NHANH TrongTìm câu các trần câu thuậtsau, câuđơn nào trong không đoạn phải trích là sau : câu trần thuật đơn ? Vì sao ? “Xưa,Xa, mÑ mẹ ¢u Âu C¬ Cơ sinh sinh ® îcđược tr¨ mtrăm con con. Năm 1. Tremươi vẫn xuống mang biển, khúc năm nhạc mươi tâm lên tình. non.” 2. 2. TrTrăng¨ng ®Ñpđẹp qu¸quá !! 3. 3. GiãGió ® đưaa tiÕng tiếng s¸o, sáo, giã gió n©ng nâng c¸nh cánh diÒu. diều.
13. * Đặt câu trần thuật đơn với mỗi hình ảnh sau: Hoa rất đẹp. Bác Hồ ngồi bên bếp lửa. C V C V
14. Dựa vào bức hình dưới đây, đặt hai câu trần thuật đơn?
15. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? 1. VÝ dô sgk/101. 2. Nhận xét. 3. Ghi nhớ sgk/101. II. Luyện tập Bµi tËp 1 sgk/101
16. 1. Bài tập 1 (SGK 101) Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây? Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì? (1)Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. (2) Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần giông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy.(3) Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biếc đậm đà hơn hết cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa.(4) Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong một ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẻ cá giã đôi. (Nguyễn Tuân) Các câu trần thuật đơn: (1) Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo sáng sủa. → Giới thiệu vẻ đẹp của Cô Tô (2) Từ khi có vịnh bắc bộ và từ khi có quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần dông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy. -> Nªu ý kiÕn nhËn xÐt vÒ vÎ ®Ñp trong s¸ng cña C« T« sau trËn b·o.
17. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? 1. VÝ dô sgk/101. 2. Nhận xét. 3. Ghi nhớ sgk/101. II. Luyện tập Bµi tËp 1 sgk/101 Bµi tËp 2 sgk/102
18. Bài tập 2: Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tác dụng gì? a) Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long nữ, tên là Lạc Long Quân. (Con Rồng, cháu Tiên) b) Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ. ( Ếch ngồi đáy giếng) c) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều. (Vũ Trinh) Trả lời: a. Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật: Lạc Long Quân b. Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật: con ếch c. Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật: bà đỡ Trần
19. Bµi tËp 3 : (SGK/102) So s¸nh c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh trong nh÷ng truyÖn ë bµi tËp 3 ( phÇn a, b) cã g× kh¸c víi c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt trong bµi tËp 2 (phần b,c - T102). th¶o luËn nhãm ( 3 phút )
20. So s¸nh c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh ë 2 bµi tËp BT Câu /đoạn văn Cách giới thiệu nhân vật b. Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ. c. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều. Giới thiệu ngay nhân vật 2 chính a. Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một vết chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua Giới thiệu nhân vật phụ 3 kén bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi trước rồi từ những việc làm ngô. (Thánh Gióng) của nhân vật phụ mới giới thiệu nhân vật chính b. Hïng V¬ng thø mêi t¸m cã mét ngêi con g¸i tªn lµ MÞ N ¬ng , ng êi ®Ñp nh hoa, tÝnh nÕt hiÒn dÞu. Vua cha yªu th¬ng nµng hÕt mùc, muèn kÐn cho con mét ngêi chång thËt xøng ®¸ng. Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn. ( Sơn Tinh, Thủy Tinh )
21. Bài tập 4 (SGK/105) Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở đầu sau đây còn có tác dụng gì ? a) Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày. ( Đẽo cày giữa đường) b) Người kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không ngớt mới vác búa đến xem, thấy con hổ trán trắng, cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc họng, mở miệng nhe cỏi răng, máu me, nhớt dãi trào ra. ( Vũ Trinh ) => Câu mở đầu ngoài giới thiệu nhân vật còn miêu tả hoạt động của các nhân vật.
22. Bài tập bổ trợ Viết một đoạn văn ngắn (5 đến 7 câu) miêu tả cảnh trong đó có sử dụng câu trần thuật đơn. “Mùa xuân đã đến. Khắp không gian tràn ngập mùi hương của các loài hoa. Từng đàn chim én bay lượn trên bầu trời xanh. Chúng cất tiếng hót véo von như đón chào mùa xuân. Cây bàng đang nhú những chồi non xanh biếc. Mấy chú chim sâu nhảy nhót trên luống rau cải đang trổ bông vàng hoe. Xuân đến khiến mọi vật đều hân hoan chào đón.”
23. • Hoµn thiÖn bµi tËp cßn l¹i. • Viết một đoạn văn miêu tả khung cảnh Cô Tô sau cơn bão trong đó có sử dụng câu trần thuật đơn. • ChuÈn bÞ bµi: C©u trÇn thuËt ®¬n cã tõ Lµ
24. 1 5 2 4 3
25. Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN Các câu trong đoạn văn Mục đích nói Kiểu câu Câu 1: Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì Kể, tả Câu trần thuật một hơi rõ dài. Câu 2: Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng: Tả, kÓ Câu trần thuật Câu 3: Hức! Bộc lộ cảm xúc Câu cảm thán Câu 4: Thông ngách sang nhà ta? Hỏi Câu nghi vấn Câu 5: Dễ nghe nhỉ! Bộc lộ cảm xúc Câu cảm thán Câu 6: Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào Nªu ý kiÕn Câu trần thuật chịu được. Câu 7: Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Cầu khiến Câu cầu khiến Câu 8: Đào tổ nông thì cho chết! Bộc lộ cảm xúc Câu cảm thán Câu 9: Tôi về, không một chút bận tâm. Kể và nêu ý kiến Câu trần thuật - Câu trần thuật(câu kể) : Câu 1,2,6,9 - Câu nghi vấn (câu hỏi) :4 - Câu cảm thán : câu 3,5,8 - Câu cầu khiến :câu 7
26. - Kể, tả, nêu ý kiến => CÂU TRẦN THUẬT (câu kể) (1) Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. (2) Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng. (6) Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. (9) Tôi về, không một chút bận tâm. - Hỏi => CÂU NGHI VẤN (câu hỏi) (4) Thông ngách sang nhà ta? - Bộc lộ cảm xúc => CÂU CẢM THÁN (câu cảm) (3) Hức! (5) Dễ nghe nhỉ! (8) Đào tổ nông thì cho chết! - Cầu khiến => CÂU CẦU KHIẾN (7) Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.