Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Rèn kĩ năng sử dụng nghĩa của từ trong tiết học Tiếng Việt: Nghĩa tường minh và hàm ý - Nhậm Lệ Hằng

Nội dung text: Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Rèn kĩ năng sử dụng nghĩa của từ trong tiết học Tiếng Việt: Nghĩa tường minh và hàm ý - Nhậm Lệ Hằng

1. NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY GIÁO, CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP GV: Nhâm Lệ Hằng – Trường THCS Phong Huy Lĩnh
2. Kiểm tra bài cũ: Tình huống 1 Tình huống 2: Sắp đến giờ vào lớp, cô Nam đi học muộn, đến sân giáo hỏi một bạn học sinh: trường gặp cô giáo, cô giáo hỏi: - Mấy giờ rồi em? - Mấy giờ rồi em? Cô giáo Cô giáo muốn hỏi muốn nhắc nhở giờ học sinh việc Nam đi học muộn Mục đích của hành động nói trong hai câu hỏi trên có gì khác nhau?
3. RÈN KĨ NĂNG SỬ DỤNG NGHĨA CỦA TỪ TRONG TIẾT HỌC TIẾNG VIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH, HÀM Ý. I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. 1.Ví dụ. Đọc đoạn trích sau và chú ý vào những câu in đậm. -Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Qua câu “Trời Chính anh thanh niên giật mình nói to,giọng cười ơi,chỉ còn có năm nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi phút!”, em hiểu trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc anh thanh niên lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại muốn nói điều gì? chiếc ghế,thong thả đi đến chỗ bác già. - Ô! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên.Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
4. Rèn kĩ năng sử dụng nghĩa của từ trong tiết học Tiếng Việt I. Phân biệt nghĩaNGHĨA tường minhTƯỜNG và hàm ý. MINH, HÀM Ý 1. Ví dụ: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi. -Trời ơi, chỉ còn có năm phút! NộiChính dung là anh thông thanh báo: niên Anh giật rất tiếcmình vì nóikhông to, còngiọng nhiều cười thời nhưnggian đểđầy chuyện tiếc rẻ .trò. Anh chạy ra phía nhà sau, rồi trở vào liền,Nội tay dung cầm thôngmột cái báo làn .không Nhà họa được sĩ tặc diễn lưỡi đạt đứng trực dậy tiếp. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bằng từ ngữ trong câu. bác già.  Hàm ý - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốnNội sách dung tới thông trả cho báo: cô gáiCô. gáiCô quênkĩ sư khănmặt đỏ mùi ửng, soa. nhận lại chiếcNội khăn dung và thông quay vội báo đi được. diễn đạt trực tiếp bằng từ ( Lặng lẽ Sa Pa, Nguyễn Thành Long)) ngữ trong câu. → Nghĩa tường minh
5. Rèn kĩ năng sử dụng nghĩa của từ trong tiết học Tiếng Việt I.Phân biệtNGHĨA nghĩa tường TƯỜNG minh và hàm ý. MINH, HÀM Ý 1. Ví dụ: - Trời ơi, chỉ còn năm phút ! → Hàm ý. 2.Bài học. - Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! → Tường minh. -Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng AN: Các bạn đã làm bài từ ngữ trong câu. tập về nhà chưa ? - Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
6. Rèn kĩ năng sử dụng nghĩa của từ trong tiết học Tiếng Việt Câu hỏi 1.TìmNGHĨA nội dung hàmTƯỜNG ý Câu MINH, hỏi 2.Tìm HÀM nội dung Ý hàm ý trong trong câu nói sau: câu thơ sau: Mẹ bảo với con: Trời sắp mưa rồi đấy! “Sấm cũng bớt bất ngờ Đáp án: Trên hàng cây đứng tuổi” -Con lấy quấn áo ở dây phơi vào đi! (Sang thu- Hữu Thỉnh -Con nhớ mang theo áo mưa nhé! Đáp án: Con người ta khi bước sang -Đừng đi nữa kẻo trời ướt! tuổi trung niên cũng trở nên vững vàng hơn trước những tác động của ngoại cảnh. Theo em khi sử dụng hàm ý cần lưu ý điều gì? Lưu ý! - Hàm ý phụ thuộc vào tình huống giao tiếp, tức cùng một câu nói nhưng trong những tình huống khác nhau thì hàm ý sẽ khác nhau. - Trong văn chương,hàm ý được sử dụng rộng rãi,có tác dụng nghệ thuật rất lớn, khi đọc- hiểu: cần suy ngẫm để tìm ra được hàm ý trong đó - Khi tạo lập văn bản khoa học hoặc văn bản hành chính, công vụ không sử dụng hàm ý.
7. Rèn kĩ năng sử dụng nghĩa của từ trong tiết học Tiếng Việt I.Phân biệt NGHĨAnghĩa tường minh TƯỜNG và hàm ý. Nhóm MINH,Câu hỏi:HÀM ÝCâu trả lời: II.Luyện tập. Bài tập 1: (Thảo luận nhóm ) Câu văn nào cho Đọc lại đoạn trích sau và cho biết: thấy họa sĩ cũng a.Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ 1, 2 chưa muốn chia ngữ nào giúp em nhận ra điều đó? tay anh thanh b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ niên.Từ ngữ nào của cô gái trong câu cuối đoạn văn. giúp em nhận ra Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì điều ấy? liên quan tớ chiếc mùi soa? - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn.Nhà họa sĩ tặc Tìm những từ lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, ngữ miêu tả thái đặt lại chiếc ghế,thong thả đi đến chỗ độ của cô gái bác già. 3, 4 trong câu cuối - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! đoạn văn. Thái Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy độ ấy giúp em chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa đoán ra điều gì cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư liên quan tới mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và chiếc mùi soa? quay vội đi. (Lặng lẽ Sa Pa” - Nguyễn Thành Long)
8. NGHĨA TƯỜNG MINH, HÀM Ý I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II.Luyện tập. Bài tập 1: (Thảo luận nhóm ) Nhóm Câu hỏi: Câu trả lời: Câu văn cho thấy họa sĩ -Câu: “Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng 1, 2 cũng chưa muốn chia tay dậy”. anh thanh niên. Từ ngữ giúp em nhận ra - Từ: “Tặc lưỡi”. điều đó. Những từ ngữ miêu tả thái Mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, độ của cô gái trong câu cuối quay vội đi. 3, 4 đoạn văn.  Cô gái rất bối rối ngượng Thái độ ấy giúp em đoán ra ngùng, cô định kín đáo để lại điều liên quan tới chiếc mùi chiếc khăn tay làm kỉ niệm cho soa. anh thanh niên, thế mà anh lại quá thật thà tưởng cô bỏ quên, nên gọi cô để trả lại.Mặt khác, cô còn rất ngại trước ông họa sĩ.
9. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. 1.Khái niệm. 2.Phân biệt nghĩa tường minh, hàm ý 3.Những lưu ý. II.Luyện tập. Bài 2 Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây: Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái: - Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh. (Nguyễn Thành Long-Lặng lẽ Sa Pa) -> Hàm ý: Ông hoạ sĩ già rất thích uống nước chè mà giờ đây chưa kịp uống đâu, hãy mời ông ấy đi.
10. NGHĨA TƯỜNG MINH,HÀM Ý. I.Phân biệt nghĩa tường minh,hàm ý. Bài tập 3: Tìm câu chứa hàm ý trong 1.Khái niệm. đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý: 2.Phân biệt nghĩa tường minh, hàm ý Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp 3.Những lưu ý. dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói II. Luyện tập. trổng: Bài tập1. - Vô ăn cơm ! Bài tập 2. Anh Sáu vẫn ngồi im giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: - Cơm chín rồi ! Anh cũng không quay lại . (Nguyễn Quang Sáng– Chiếc lược ngà) Trả lời: Câu “Cơm chín rồi !” hàm ý là: Ông vào ăn cơm đi!