Bài giảng Vật lí Lớp 9 - Tiết 22, Bài 21: Nam châm vĩnh cửu

Nội dung text: Bài giảng Vật lí Lớp 9 - Tiết 22, Bài 21: Nam châm vĩnh cửu

1. CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ LỚP 9
2. N¨m 1820 nhµ b¸c häc ¬-xtÐt ngêi §an M¹ch ph¸t kiÕn vÒ sù liªn hÖ gi÷a ®iÖn vµ tõ, (mµ hµng ngh×n n¨m vÒ tríc con ngêi vÉn coi lµ hai hiÖn tîng t¸ch biÖt, kh«ng liªn hÖ g× víi nhau). Lµ c¬ së cho sù ra ®êi cña ®éng c¬ ®iÖn. Gi¶i phãng søc lao ®éng cho con ngêi. Víi nh÷ng ý nghÜa quan träng ®ã chóng ta sÏ nghiªn cøu ®iÖn vµ tõ qua ch¬ng II. §iÖn tõ häc
3. ch¬ng II : §iÖn tõ häc Trong ch¬ng nµy chóng ta cïng t×m hiÓu mét sè néi dung chÝnh sau: * Nam ch©m ®iÖn cã ®Æc ®iÓm g× gièng vµ kh¸c nam ch©m vÜnh cöu? * Tõ trêng tån t¹i ë ®©u? Lµm thÕ nµo ®Ó nhËn biÕt tõ trêng? BiÓu diÔn tõ trêng b»ng h×nh vÏ nh thÕ nµo? * Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì? * Trong ®iÒu kiÖn nµo th× xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng? * Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động như thế nào? * Vì sao ở hai đầu đường dây tải điện phải đặt máy biến thế?
4. Tæ Xung Chi lµ nhµ ph¸t minh cña Trung Quèc thÕ kØ V. ¤ng ®· chÕ ra xe chØ nam. §Æc ®iÓm cña xe nµy lµ dï xe cã chuyÓn ®éng theo híng nµo th× h×nh nh©n ®Æt Tæ Xung Chi trªn xe còng chØ tay vÒ h- íng Nam. BÝ quyÕt nµo ®· lµm cho h×nh nh©n trªn xe cña Tæ Xung Chi lu«n lu«n chØ híng Nam? Qua bài học hôm nay các em sẽ tìm được câu trả lời.
5. TiÕt 22 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu I. Tõ tÝnh cña nam ch©m CTr¶C21::§ lêiNhíÆt C1kiml¹i: §namakiÕn thanhch©mthøc kimtrªnvÒ tõgi¸ 1. ThÝ nghiÖm th¼nglo¹itÝnh l¹icña®øng gÇnnam nh®inhch©mh× nhs¾t.21ë NÕulíp.1 5 vµ thanhlíp 7, kimh·y lo¹i®Ò nµoxuÊt hótvµ ®inhthùc s¾thiÖn thmét× nã lµthÝ namnghiÖm ch©m.®Ó ph¸t hiÖn xem mét thanh kim lo¹i Nam cã ph¶i lµ nam ch©m hay kh«ng ? + Khi ®· ®øng c©n b»ng, kim nam ch©m n»m däc theo h- íng nµo? TL: + Khi ®· ®øng c©n b»ng, kim nam ch©m n»m däc theo híng Nam-B¾c.
6. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu I. Tõ tÝnh cña nam ch©m C2: §Æt kim nam ch©m trªn gi¸ 1. ThÝ nghiÖm th¼ng ®øng nh h×nh 21.1 Nam B¾c +Xoay cho kim nam ch©m lÖch khái híng võa x¸c ®Þnh, bu«ng tay. Khi ®· ®øng c©n b»ng trë l¹i, kim nam ch©m cßn chØ híng nh lóc ®Çu n÷a kh«ng? Lµm l¹i thÝ nghiÖm hai lÇn vµ cho nhËn xÐt? TL:+Khi ®· ®øng c©n b»ng trë l¹i, kim nam ch©m vÉn chØ híng Nam-B¾c nh cò.
7. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu •MétNgoài sè sắt, nam thép ch©m nam dïng châm trong còn hút I. Tõ tÝnh cña nam ch©m NgườiVậy cã tamÊy sơnc¸ch các màu®Ó nhËn khácbiÕt nhaunam 1. ThÝ nghiÖm phßngđược niken, thÝ nghiÖm cô ban vµ,gađôlini ®êi sèng: Các để phânch©m biệt? các từ cực của nam 2. KÕt luËn kim loại này là các vật liệu từ.Nam Cóchâm, mấy cáchmàu sơnđể phân phụ thuộcbiệt các vào cực nhà B×nh thêng, kim (hoÆc thanh) nam NamchâmC¸ch ch©mhầu1: Dïngnhư ch ÷không®ÆcU tÝnhhút đồng,hót s¾t nhôm®Ó  sản xuất (thông thường màu đỏ là ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n và cácnhËn kimbiÕtcủa loại namkhông châm thuộc ? vật liệu cực bắc) chØ híng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam từ C¸ch 2: khi ë tr¹ng th¸i c©n b»ng ch©m (cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ híng - Nhiều khi trên nam châm có ghi chữ B¾c (®îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n N(North)nam ch©m, chỉ cựclu«n Bắc.chØ Chữhíng S(South)Nam - chØ híng Nam (®îc gäi lµ cùc Nam). chỉB¾c cực. Nam. Nam ch©m th¼ng Hãy xác định tên từ cực của các Kim nam ch©m nam châm thường dùng trong phòng thí nghiệm
8. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu I. Tõ tÝnh cña nam ch©m C3: §a tõ cùc cña hai nam 1. ThÝ nghiÖm ch©m l¹i gÇn nhau (H×nh 21.3 ). 2. KÕt luËn Quan s¸t hiÖn tîng vµ cho nhËn  B×nh thêng, kim (hoÆc thanh) nam xÐt. S ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n N chØ híng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam N S ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ híng B¾c (®îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ híng Nam (®îc gäi lµ cùc Nam). II. T¬ng t¸c gi÷a hai nam ch©m C4:NhËn §æi xÐt: ®Çu Từ cựccña Bắc mét của trong thanh hainam 1. ThÝ nghiÖm: namchâm hútch©m từ cực råi Nam ®a l¹icủa gÇnkim namnhau. châm, Cãnhư hiÖn vậy tcácîng cực g ×khácx¶y tên ra thì víi hút c¸c nhau. nam ch©m? S S N N NhËn xÐt: Từ cực Nam của thanh nam châm đẩy từ cực Nam của kim nam châm, như vậy các cực cùng tên thì đẩy nhau.
9. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu I. Tõ tÝnh cña nam ch©m 1. ThÝ nghiÖm 2. KÕt luËn B×nh thêng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ híng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam *C¸cTheocách em cóđể nhữngnhận biết cách các nào từ đểcực nhậncủa ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ híng biếtmột cácnam từ châm: cực của một nam châm? B¾c (®îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ híng Nam (®îc gäi lµ cùc Nam). -Dùa vµo c¸ch s¬n mµu II. T¬ng t¸c gi÷a hai nam ch©m 1. ThÝ nghiÖm -Dùa vµo kÝ hiÖu cña c¸c cùc (N,S) 2. KÕt luËn -Dùa vµo sù ®Þnh híng cña nam ch©m Khi ®a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i (khi đã tự do) gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ -Dùa vµo sù t¬ng t¸c gi÷a 2 nam ch©m cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn.
10. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu I. Tõ tÝnh cña nam ch©m CC6:5: NgTheoêi taem, dïngcã lathÓ bµngi¶i ®Ó x¸cthÝch 1. ThÝ nghiÖm thÕ®Þnhnµo hínghiÖn B¾c,tîng Nam.h×nh T×nh©nm hiÓutrªn 2. KÕt luËn xecÊucña t¹o cñaTæ Xungla bµn.Chi H·ylu«n cho biÕtlu«n  B×nh thêng, kim (hoÆc thanh) nam chØbé phËnhíng nµoNam? cña la bµn cã t¸c ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n Tr¶dônglêi chØC5 h:íng.Cã thÓ Gi¶inhµ thÝch.ph¸t BiÕtminh chØ híng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ híng ngr»ngêi TrungmÆt sè cñaQuèc la bµnTæ Xungcã thÓ Chi B¾c (®îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n ®·quayl¾p ®éc®Æt lËptrªn víixe kimmét namthanh ch©m.nam chØ híng Nam (®îc gäi lµ cùc Nam). ch©m, cực nam của nam châm gắn vào tay hình§ nhân. II. T¬ng t¸c gi÷a hai nam ch©m N 1. ThÝ nghiÖm 2. KÕt luËn  Khi ®a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn. III. VËn dông B T
11. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu I. Tõ tÝnh cña nam ch©m Trả lời C6: Bộ phận chỉ hướng 1. ThÝ nghiÖm củaDïng la bànla bµn là kim®Ó x¸c nam ®Þnh châm h- . 2. KÕt luËn Bởiíng vì cña tại cöa mọi ra nơi vµo trên líp trái häc đất  B×nh thêng, kim (hoÆc thanh) nam (trừ hai địa cực) kim nam châm ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n luôn chỉ hướng Nam – Bắc chØ híng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ híng B¾c (®îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ híng Nam (®îc gäi lµ cùc Nam). § II. T¬ng t¸c gi÷a hai nam ch©m N 1. ThÝ nghiÖm 2. KÕt luËn  Khi ®a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn. III. VËn dông B T
12. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu I. Tõ tÝnh cña nam ch©m C8: X¸c ®Þnh tªn c¸c tõ cùc cña 1. ThÝ nghiÖm 2. KÕt luËn thanh nam ch©m trªn h×nh 21.5.  B×nh thêng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ híng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ híng S N B¾c (®îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ híng Nam (®îc gäi lµ cùc Nam). II. T¬ng t¸c gi÷a hai nam ch©m 1. ThÝ nghiÖm 2. KÕt luËn H×nh 21.5  Khi ®a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn. III. VËn dông
13. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu I. Tõ tÝnh cña nam ch©m 1. ThÝ nghiÖm 2. KÕt luËn  B×nh thêng, kim (hoÆc thanh) nam C8: X¸c ®Þnh tªn c¸c tõ cùc cña ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n thanh nam ch©m trªn h×nh 21.5. chØ híng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ híng B¾c (®îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ híng Nam (®îc gäi lµ cùc Nam). S N S N II. T¬ng t¸c gi÷a hai nam ch©m 1. ThÝ nghiÖm 2. KÕt luËn  Khi ®a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ H×nh 21.5 cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn. III. VËn dông
14. TiÕt 24 - Bài 21: Nam ch©m vÜnh cöu Bµi 21.5-SBT: Trªn h×nh vÏ m« t¶ I. Tõ tÝnh cña nam ch©m tÝnh chÊt tõ cña Tr¸i §Êt. C¸c tõ 1. ThÝ nghiÖm cùc vµ c¸c cùc ®Þa lÝ cña TrÊi §Êt 2. KÕt luËn cã trïng nhau kh«ng? §iÒn tªn tõ  B×nh thêng, kim (hoÆc thanh) nam cùc cña Tr¸i §Êt n»m gÇn cùc B¾c ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n ®Þa lÝ trªn h×nh vÏ. ThËt ra la bµn chØ híng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam cã chØ ®óng cùc B¾c ®Þa lÝ kh«ng? ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ híng Tõ cùc Nam Cùc B¾c ®Þa lÝ B¾c (®îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ híng Nam (®îc gäi lµ cùc Nam). II. T¬ng t¸c gi÷a hai nam ch©m 1. ThÝ nghiÖm 2. KÕt luËn  Khi ®a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn. III. VËn dông
15. Nam châm có hai cực: cực bắc, cực nam Ứng dụng Hình dạng
16. Cã thÓ em cha biÕt Vµo n¨m 1600, nhµ vËt lÝ ngêi Anh W. Ghin-bít (William Gilbert, 1540-1603), ®· ®a ra gi¶ thuyÕt tr¸i ®Êt lµ mét nam ch©m khæng lå. §Ó kiÓm tra gi¶ thuyÕt cña m×nh, W. Ghin-bít ®· lµm mét qu¶ cÇu lín b»ng s¾t nhiÔm tõ, gäi lµ - Tr¸i §Êt tÝ hon- vµ ®Æt c¸c cùc tõ cña nã ë c¸c ®Þa cùc. §a la bµn l¹i gÇn tr¸i ®Êt tÝ hon «ng thÊy trõ hai tõ cùc, cßn ë mäi ®iÓm trªn qu¶ cÇu, kim la bµn ®Òu chØ híng Nam-B¾c. HiÖn nay vÉn cha cã sù gi¶i thÝch chi tiÕt vµ tho¶ ®¸ng vÒ nguån gèc tõ tÝnh cña tr¸i ®Êt.
17. Hướng dẫn về nhà : 1/ Học bài theo SGK, vë ghi và học phần ghi nhí SGK trang 60. 2/ Làm c¸c bài tập cßn l¹i trong sách bài tập: 21.1 đến 21.11