Báo cáo Sáng kiến Tăng cường vận dụng các kĩ thuật dạy học trong phân môn Lịch sử 6 tại trường THCS Liên Giang

Nội dung text: Báo cáo Sáng kiến Tăng cường vận dụng các kĩ thuật dạy học trong phân môn Lịch sử 6 tại trường THCS Liên Giang

1. UBND HUYỆN ĐÔNG HƯNG TRƯỜNG THCS LIÊN GIANG HỒ SƠ SÁNG KIẾN Tăng cường vận dụng các kĩ thuật dạy học trong phân môn Lịch sử 6 tại trường THCS Liên Giang Tác giả: Đỗ Cao Dung Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm Chức vụ: Phó Hiệu trưởng Nơi công tác: Trường THCS Liên Giang Liên Giang, năm 2024
2. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ------------------------- ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN HIỆU QUẢ ÁP DỤNG,
3. PHẠM VI ẢNH HƯỞNG SÁNG KIẾN Kính gửi: - UBND huyện Đông Hưng - Hội đồng đánh giá, công nhận hiệu quả áp dụng, phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến cấp cơ sở - Tôi ghi tên dưới đây: Họ và tên: Đỗ Cao Dung Năm sinh: 11/10/1981 Nơi thường trú: Đông Hơp, Đông Hưng, Thái Bình Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm Chức vụ công tác: Phó Hiệu trưởng Nơi làm việc: Trường THCS Liên Giang Điện thoại: 0396158103 Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100 % - Là tác giả đề nghị xét công nhận hiệu quả áp dụng, phạm vi ảnh hưởng sáng kiến - Tên sáng kiến: “Tăng cường vận dụng các kĩ thuật dạy học trong phân môn Lịch sử 6 tại trường THCS Liên Giang” - Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Đổi mới phương pháp - Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ tháng 9 năm 2023 đến tháng 5 năm 2024 - Đơn vị áp dụng sáng kiến: Tên đơn vị: Trường THCS Liên Giang Địa chỉ: Thôn Kim Ngọc 2, xã Liên Giang, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình - Hồ sơ yêu cầu đánh giá, công nhận hiệu quả áp dụng, phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến/đề tài nghiên cứu khoa học: 1. Đơn yêu cầu công nhận; 2. Báo cáo sáng kiến hiệu quả áp dụng, phạm vi ảnh hưởng; 3. Quyết định công nhận hiệu quả áp dụng, phạm vi ảnh hưởng sáng kiến/đề tài nghiên cứu khoa học (đối với sáng kiến đề nghị xem xét đánh giá, công nhận hiệu quả áp dụng, phạm vi ảnh hưởng toàn tỉnh); Quyết định công nhận sáng kiến, đề tài nghiên cứu khoa học cơ sở (đối với sáng kiến, đề tài nghiên cứu khoa học đề nghị xem xét
4. đánh giá, công nhận hiệu quả áp dụng, phạm vi ảnh hưởng cơ sở). Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong hồ sơ là trung thực, đánh giá đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. Liên Giang, ngày 20 tháng 5 năm 2024 Tác giả Đỗ Cao Dung
5. BÁO CÁO SÁNG KIẾN Hiệu quả áp dụng, phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến I. Tên sáng kiến: “Tăng cường vận dụng các kĩ thuật dạy học trong phân môn Lịch sử 6 tại trường THCS Liên Giang”. II. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến: Trong bối cảnh hiện nay toàn ngành giáo dục đang nỗ lực thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, sáng tạo của học sinh. Vì vậy, người giáo viên phải biết vận dụng và tổ chức việc dạy học theo hướng phát huy tính tự giác, tích cực của học sinh đảm bảo theo chương trình giáo dục phổ thông mới là phát triển năng lực, phẩm chất người học. Không những vậy, người giáo viên phải gây được hứng thú học tập cho học sinh bằng cách thiết kế tạo ra các tình huống có vấn đề, định hình các hoạt động có trong bài học (chủ đề), lôi cuốn tất cả học sinh đều tham gia tích cực hoạt động, khai thác kiến thức của học sinh và đặc biệt học sinh được thực sự hoạt động, thực hành phát huy được tính chủ động, sáng tạo của bản thân. Trong những năm qua, việc đổi mới phương pháp dạy học đã được các cấp trong ngành giáo dục dành nhiều sự quan tâm. Hàng loạt hội nghị, tập huấn, bồi dưỡng... dành cho cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên được mở ra và nhà trường, giáo viên đã triển khai thực hiện những phương pháp dạy học mới, bước đầu thu được những kết quả nhất định. Cơ sở vật chất trong các nhà trường cũng ngày càng được đầu tư, nâng cấp để tạo điều kiện cho việc áp dụng đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử trong nhà trường vẫn còn khiêm tốn. Từ nhận thức về tầm quan trọng, ý nghĩa của việc phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học bộ môn Lịch sử, tôi đã tìm hiểu, nghiên cứu, vận dụng một số phương pháp và kĩ thuật kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy học bộ môn Lịch sử. Chính vì vậy, với cương vị là Phó hiệu trưởng phụ trách chính về chuyên môn, trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử của nhà trường, qua kinh nghiệm giảng dạy của bản thân, với mong muốn góp một phần nhỏ công sức của mình vào việc nâng cao chất lượng học tập lịch sử trong trường THCS Liên Giang. III. Mô tả giải pháp kỹ thuật III.1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến Dạy và học là hai hoạt động sư phạm nhằm mục đích hình thành các đơn vị kiến thức và kỹ năng cho người học. Mục tiêu đó đạt được hay không phụ thuộc nhiều vào phương pháp dạy học và sự hoạt động tích cực của thầy và trò.
6. Muốn tổ chức hoạt động dạy học như vậy, giáo viên cần chuẩn bị trước cho học sinh những tình huống học tập, hệ thống câu hỏi để học sinh tự đặt mình vào các tình huống đó, tự quan sát, suy nghĩ, tra cứu, làm thí nghiệm, đặt giả thuyết, phán đoán, làm thử, tự giải quyết vấn đề để tìm ra kiến thức mới, tham gia làm việc hợp tác theo nhóm, tự học thông qua việc tham khảo thông tin từ sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo, các phương tiện thông tin và từ thực tiễn cuộc sống hằng ngày. Đặc biệt để áp ứng yêu cầu cần đạt của bộ môn Lịch sử Địa lý lớp 6 thuộc chương trình giáo dục phổ thông 2018 học sinh cần thực sự hoạt động, thực hành trong các giờ học. Qua đó, các em mới bộc lộ năng lực, phẩm chất, điểm mạnh, điểm yếu, nhận ra sở thích, sở trường của bản thân, từng bước định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Đồng thời giáo viên có căn cứ để giúp học sinh cải thiện năng lực học tập. Chính vì vậy, với cương vị là Phó hiệu trưởng phụ trách chính về chuyên môn, trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử của nhà trường, qua kinh nghiệm giảng dạy của bản thân, với mong muốn góp một phần nhỏ công sức của mình vào việc nâng cao chất lượng học tập lịch sử trong trường THCS Liên Giang. Tôi đã chọn đề tài: “Tăng cường vận dụng các kĩ thuật dạy học trong phân môn Lịch sử 6 tại trường THCS Liên Giang” Vậy làm thế nào để học sinh say mê hứng thú trong các giờ học, làm thế nào để mỗi bài học không chỉ khắc sâu kiến thức mà còn giúp học sinh luôn ấn tượng có sức cuốn hút, từ đó học sinh sẽ dễ dàng nhớ bài học khi được khơi gợi. Để đạt được mục tiêu đó, tôi đã vận dụng một số giải pháp, kĩ thuật dạy học trong môn Lịch sử Địa lí như sau: Giải pháp 1: Sử dụng kĩ thuật KWL. Trước hết ta hiểu KWL là gì? KWL là một bảng gồm 3 cột chính với tên gọi từng cột: - K (Know): biểu thị những điều học sinh biết. - W (Want to know): biểu thị những điều học sinh muốn biết. - L (Learned): biểu thị những điều học sinh đã học được, đã rút ra được khi tiến hành hoạt động học, học, nghiên cứu. Bảng 1. Ví dụ bảng KWL K W L Liệt kê những điều em đã Liệt kê những điều em muốn Liệt kê những điều em đã biết về biết thêm về học được về Kĩ thuật KWL (Know - Want - Learn) là cách thức tổ chức hoạt động học tập trong đó
7. bắt đầu bằng việc học sinh sử dụng bảng KWL để viết tất cả những điều đã biết và muốn biết liên quan đến vấn đề, chủ đề học tập. Trong và sau quá trình học tập, học sinh sẽ tự trả lời về những câu hỏi muốn biết và ghi nhận lại những điều đã học vào bảng. Cách tiến hành. Bước 1: Giáo viên chuẩn bị bài học Bước 2: Giáo viên tạo bảng KWL trên bảng lớn và yêu cầu mỗi học sinh, mỗi nhóm có 1 bảng KWL của các em. Bước 3: Sau khi giới thiệu tổng quan và mục tiêu của vấn đề/chủ đề, giáo viên yêu cầu học sinh điền những điều đã biết về vấn đề/chủ đề đó vào cột K của bảng. Bước 4: Giáo viên khuyến khích học sinh suy nghĩ và viết vào cột W những điều muốn tìm hiểu về vấn đề/chủ đề dưới dạng các câu hỏi. Bước 5: Sau khi học xong, giáo viên yêu cầu học sinh điền câu trả lời vào cột L những điều vừa học được. Bước 6: Cuối cùng, học sinh sẽ so sánh với những điều đã ghi tại cột K và cột W để kiểm chứng tính chính xác của những điều đã biết (cột K), mức độ đáp ứng nhu cầu của những điều muốn biết (cột W) ban đầu. Giải pháp 2: Sử dụng kĩ thuật phòng tranh Kĩ thuật phòng tranh được coi là một trong những kỹ thuật dạy học tích cực có hiệu quả cao trong tổ chức các hoạt động học cho học sinh. Nó giúp phát huy tính tích cực, chủ động tham gia và hợp tác của học sinh. Kỹ thuật này cũng có tính linh hoạt cao. Giáo viên có thể sử dụng kĩ thuật này cho hoạt động cá nhân, hoạt động cặp hoặc hoạt động nhóm. Để tiến hành dạy học sử dụng kỹ thuật phòng tranh, giáo viên cần tiến hành theo các bước sau: Giáo viên nêu câu hỏi/ vấn đề cho cả lớp hoặc cho các nhóm. Mỗi thành viên (hoạt động cá nhân) hoặc các nhóm (hoạt động nhóm) phác hoạ những ý tưởng về cách giải quyết vấn đề trên một tờ bìa và dán lên tường xung quanh lớp học như một triển lãm tranh. Học sinh cả lớp đi xem "triển lãm" và có thể có ý kiến bình luận hoặc bổ sung. Cuối cùng, tất cả các phương án giải quyết được tập hợp lại và tìm phương án tối ưu. Tuy nhiên, trên thực tế, đa số giáo viên đều tiến hành bước cuối cùng dưới dạng nhận xét và chữa các lỗi phổ biến của các sản phẩm. Có thể nói, kĩ thuật phòng tranh là một trong những kĩ thuật dạy học tích cực giúp phát
8. huy tính tích cực và chủ động trong học tập của người học. Tuy có nhiều khó khăn trong việc áp dụng kĩ thuật này trong giảng dạy, giáo viên thực hiện tốt các giải pháp khắc phục thì hiệu quả giờ dạy sẽ ngày càng được nâng cao. Trong quá trình giảng dạy, một số giáo viên không đủ thời gian để chữa hết các sản phẩm của các nhóm. Điều này hoàn toàn có thể khắc phục được bằng việc giáo viên tham gia nhận xét và chữa bài cho các nhóm cùng học sinh luôn. Điều này giúp giáo viên tiết kiệm thời gian. Đồng thời, khi xem tranh và nhận xét tại chỗ, học sinh sẽ có cơ hội học và chỉnh sửa các lỗi sai ngay tại chỗ. Đây cũng là một cách học hiệu quả đối với học sinh. Khi kết thúc buổi triển lãm, giáo viên chỉ đưa ra nhận xét và chữa các lỗi sai phổ biến nhất mà các nhóm mắc phải. Giải pháp 2: Sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn Kĩ thuật khăn trải bàn là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp tác, kết hợp giữa hoạt động cá nhân và nhóm với mục tiêu là: kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực của học sinh; tăng cường tính độc lập trách nhiệm của từng cá nhân học sinh; làm phát triển mô hình có sự tương tác giữa học sinh với học sinh. Ưu điểm của kĩ thuật này có tác dụng làm cho học sinh tiếp cận được nhiều giải pháp và chiến lược khác nhau, rèn kĩ năng, suy nghĩ, quyết định và giải quyết vấn đề, tăng cường sự phối hợp làm việc cá nhân và làm việc theo nhóm nhỏ, tạo cơ hội nhiều hơn cho học tập, nâng cao mối quan hệ giữa học sinh, tăng cường sự hợp tác và nâng cao hiệu quả học tập. Đối với giáo viên: giúp cho tiết dạy nhẹ nhàng sinh động; giáo viên không cần giảng nhiều, đồng thời đánh giá được toàn diện và sâu sát học sinh hơn. Sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn vào dạy học hiện nay có vị trí, vai trò rất quan trọng. Đây là kĩ thuật dạy học theo định hướng đổi mới, đơn giản, dễ thực hiện, có thể tổ chức trong các môn học, bậc học khác nhau. * Cách tiến hành như sau: Chia học sinh thành các nhóm và phát cho mỗi nhóm một tờ giấy A0. Trên tờ giấy A0 chia thành các phần gồm: phần chính giữa và Phần xung quanh. Phần xung quanh được chia theo số thành viên của nhóm(nhóm 4 học sinh hoặc có thể nhiều hơn). Mỗi học sinh ngồi ở vị trí tương ứng với từng phần xung quanh. Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, tập trung suy nghĩ, trả lời câu hỏi theo cách nghĩ, cách hiểu riêng của mỗi cá nhân và viết vào phần giấy của mình trên tờ giấy A0. (Do số học sinh đông, nên tôi phát phiếu nhỏ cho các em viết vào và đính bên cạnh các ô nhỏ, hoặc đính chồng lên những ý kiến trùng với mình ở các phần xung quanh của tờ A0) Hết thời gian làm việc cá nhân, học sinh thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến và chép vào
9. phần chính giữa của tờ giấy A0- khăn trải bàn Ví dụ: Tiết 44 Làm bài tập lịch sử chương IV. Dựa vào nội dung kiến thức ở chương IV các em đã được học (Nước Đại Việt từ thế kỷ XV đến đầu thế kỷ XVI), tôi chọn một nội dung kiến thức cơ bản cần được tổng hợp, củng cố và nâng cao (Triều đại Lê Sơ) qua hệ thống bài tập. Từ việc xác định, mục tiêu, trọng tâm của tiết học, tôi áp dụng kĩ thuật khăn trải bàn theo chủ đề nhỏ như sau. * Các bước tiến hành: Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm. Nhiệm vụ chung: Tất cả học sinh đều lắng nghe các câu hỏi chủ đề cô đưa ra: Rút ra những điểm mới về bộ máy chính quyền và tình hình xã hội thời Lê Sơ so với các triều đại trước ( Lý-Trần). Phân chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm thảo luận. Bước 2: Làm việc theo nhóm. Các nhóm thảo luận trong 7 phút. Các nhóm tự cử một trưởng nhóm để chỉ đạo hoạt động thảo luận của nhóm, một thư kí trình bày kết quả thảo luận của nhóm ra giấy A0. Các thành viên trong nhóm viết ý kiến của cá nhân vào ô quyđịnh rồi thảo luận, ghi ý kiến thống nhất vào ô giữa của “khăntrải bàn”. Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên quan sát, hỗ trợ, nhắc nhở nếu các nhóm cần. Bước 3: Trình bày kết quả: Đại diện nhóm trình bày. Gọi HS nhận xét kết quả các nhóm. HS nhóm khác nhận xét chéo. Giáo viên hướng dẫn chốt kiến thức hoạt động III.2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến Đầu năm học 2023-2024, tôi đã tiến hành khảo sát kết quả học tập bộ môn Lịch sử ở 3 lớp 6A, 6B, 6C mà tôi bắt đầu được giao nhiệm vụ giảng dạy (trước khi áp dụng các kĩ thuật dạy học tích cực). Qua bài khảo sát chất lượng học tập với thời gian 45 phút cho kết quả như bảng sau: Lớp Giỏi Khá TB Yếu SL % SL % SL % SL %
10. 6A 0 0 15 42,0 15 42,0 6 16,0 6B 0 0 12 33,3 17 47,3 7 19,4 6C 0 0 13 36,6 17 47,4 6 16,0 Bảng thống kê trên cho thấy, tỉ lệ học sinh có học lực loại giỏi và khá bộ môn rất thấp, trong khi đó tỉ lệ trung bình và yếu lại cao. Để tìm hiểu chính xác nguyên nhân dẫn đến kết quả học tập trên của học sinh, tôi tiến hành khảo sát đánh giá và vận dụng những kĩ thuật dạy học trong các tiết dạy của mình trên lớp. Sau khi đẩy mạnh, tăng cường sử dụng các kĩ thuật vào tiết dạy, Sau khi áp dụng sáng kiến vào thực tế, học sinh hứng thú học tập nghiên cứu môn học, các em tích cực hoạt động nhóm, trao đổi hợp tác hiệu quả rõ rệt. Kết quả thu được sau khi tiến hành áp dụng sáng kiến trong dạy học. Lớp Giỏi Khá TB Yếu SL % SL % SL % SL % 6A 11 35,6 21 53,3 4 11,1 0 0 6B 9 25 25 69,4 2 5,6 0 0 6C 11 35,6 23 58,8 2 5,6 0 0 IV. Hiệu quả do sáng kiến đem lại: IV.1. Hiệu quả kinh tế