Bài giảng Ngôn ngữ lập trình C - Bài: Lập chương trình cho máy tính

224 trang phanha23b 25/03/2022 4060

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Ngôn ngữ lập trình C - Bài: Lập chương trình cho máy tính", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

bai_giang_ngon_ngu_lap_trinh_c_bai_lap_chuong_trinh_cho_may.ppt

Nội dung text: Bài giảng Ngôn ngữ lập trình C - Bài: Lập chương trình cho máy tính

Lập chương trình cho máy tính Ngôn ngữ lập trình C - Giới thiệu
Tài liệu tham khảo ◼ Bài giảng: Kỹ thuật lập trình. Lưu Nguyễn Kỳ Thư, Tân Hạnh. Khoa CNTT2, Học viện CNBCVT. ◼ Ngôn Ngữ Lập Trình C. Quách Tuấn Ngọc. Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 1998. ◼ Efficient C programming. Mark Allen Weiss. Prentice Hall, 1998. ◼ Introduction to Computing System, from Bits and Gates to C and Beoynd. Yale N. Patt, Sanjay J. Patel. McGrawHill, 1999. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 2
Một số khái niệm ◼ Computer program –chương trình máy tính là một tập các câu lệnh (instruction) hướng dẫn máy tính làm một số việc nhất định. ◼ Programming language - Ngôn ngữ lập trình là ngôn ngữ để viết chương trình. Có nhiều loại ngôn ngữ lập trình. ◼ Compiler – trình biên dịch, là phần mềm chịu trách nhiệm dịch chương trình viết bằng một ngôn ngữ lập trình sang dạng mã máy. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 3
Các lớp Ngôn ngữ lập trình 5GLs artificial intelligence 4GLs ORACLE, SEQUEL, INGRES, HIGH-LEVEL ForTran, COBOL, C, C++, LANGUAGES LISP, Pascal, Java, ASSEMBLER LANGUAGES MACHINE CODE Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 4
Thuật toán - Algorithm ◼ Tập các lệnh được tổ chức có thứ tự nhằm giải quyết một bài toán hoặc đạt đến một mục tiêu nào đó. ◼ Ví dụ: ❑ hướng dẫn chế biến một món ăn, ❑ hướng dẫn sửa chữa xe máy, ❑ cách giải một bài toán. ❑ ◼ Algorithm –Thuật toán - Thuật giải Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 5
Thuật giải tốt ◼ Một thuật giải tốt là thuật giải: ❑ chính xác ❑ rõ ràng ❑ đúng ❑ hiệu quả ❑ và có thể bảo trì được. ◼ Chúng ta có thể viết một thuật giải cho máy tính bằng ngôn ngữ bình thường nhưng có thể không rõ ràng. Thay vào đó, chúng ta sẽ dùng ngôn ngữ lập trình (hoặc một ngôn ngữ giả lập ngôn ngữ lập trình gọi là mã giả pseudocode) Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 6
Tính điểm trung bình môn học ◼ Nhập: điểm thực hành Vật Lý, điểm bài tập, điểm bài kiểm tra giữa học kỳ, điểm bài kiểm tra cuối học kỳ. Điểm hệ số Thực hành : 8 2 bài tập: 9 2 KT giữa kỳ: 8 4 KT cuối kỳ: 8 6 ◼ Tổng cộng: TONG = 8*2 + 9*2 + 8*4 + 8*6 ◼ Điểm trung bình: TB = TONG/(2+2+4+6) Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 7
Sơ đồ xử lý ◼ Sử dụng sơ đồ xử lý để minh họa quá trình xử lý một chương trình. start,stop condition expression data flow process Bài tập: dùng sơ đồ để biểu diễn bài toán nhập và tính điểm trung bình. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 8
Ngôn ngữ lập trình C ◼ có thể đọc và viết mã chương trình trên hầu hết các hệ thống. ◼ chuyển lên C++ và có thể viết các kịch bản CGI (CGI script) cho các Website. ◼ C là ngôn ngữ biên dịch (complied language). C Compiler Viết chương trình bằng ngôn ngữ C bằng các chương trình soạn thảo (Notepad, Hello copy con, các công cụ viết chương trình) Không dùng các chương trình soạn thảo văn bản (vd:Word, WordPad) Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 9
Lập chương trình cho máy tính Ngôn ngữ lập trình C – Khái niệm cơ sở Biến, Hằng, Toán tử, Kiểu dữ liệu cơ sở, Các phép toán và Các từ khóa Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Chương trình C đầu tiên 1. #include 2. 3. int main() 4. { 5. printf(“Hello\n"); 6. return 0; 7. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 11
Chương trình C ◼ #include ❑ khai báo sử dụng thư viện xuất/nhập chuẩn (standard I/O library). Các thư viện khác: string, time, math ◼ int main() ❑ khai báo hàm main(). Chương trình C phải khai báo (duy nhất) một hàm main(). Khi chạy, chương trình sẽ bắt đầu thực thi ở câu lệnh đầu tiên trong hàm main(). ◼ { } ❑ mở và đóng một khối mã. ◼ printf ❑ hàm printf() gửi kết xuất ra thiết bị xuất chuẩn (màn hình). Phần nằm giữa “ “ gọi là chuỗi định dạng kết xuất (format string) ◼ return 0; ❑ ngừng chương trình. Mã lỗi 0 (error code 0) – không có lỗi khi chạy chương trình. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 12
Mở rộng 1 1. #include 2. 3. int main() 4. { 5. int a, b, c; 6. a = 5; 7. b = 7; 8. c = a + b; 9. printf(“%d + %d = %d\n“, a, b, c); 10. return 0; 11. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 13
Biến (variable) ◼ dùng để giữ các giá trị. ◼ Khai báo: ; vd: int b; ◼ Gán giá trị vào biến: = ; vd: b = 5; ◼ Sử dụng biến: printf(“%d + %d = %d\n“, a, b, c); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 14
Mở rộng 2 1. #include 12 c 2. 7 b 3. int main() 5 a 4. { 5. int a, b, c; 6. printf(“Nhap so thu nhat: “); 7. scanf(“%d”, &a); C:\> tong.exe 8. printf(“Nhap so thu hai: “); Nhap so thu nhat: 5 9. scanf(“%d”, &b); Nhap so thu hai: 7 10. c = a + b; 11. printf(“%d + %d = %d\n“, a, b, c); 5 + 7 = 12 12. return 0; C:\>_ 13. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 15
Chú ý ◼ C phân biệt chữ hoa/chữ thường do đó phải viết đúng tên lệnh. vd: printf chứ không phải là Printf, pRintf, PRINTF. ◼ Trong câu lệnh scanf() để lấy giá trị vào biến, phải luôn dùng dấu & trước tên biến. ◼ Khi gọi các hàm phải khai báo các tham số đúng vị trí và đầy đủ. ◼ Phải khai báo biến trước khi sử dụng trong chương trình. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 16
Các Toán tử Priority Category Example Associativity 0 Primary expression identifiers constants None 1 Postfix Function() () [] -> left to right 2 Prefix and unary ! ~ + - ++ & sizeof right to left 2 Type cast ( typeName ) right to left 3 Multiplicative * / % left to right 4 Additive + - left to right 5 Shift > left to right 6 Relational >= left to right 7 Equality == != left to right 8 Boolean AND & left to right 9 Boolean XOR ^ left to right 10 Boolean OR | left to right 11 Logical AND && left to right 12 Logical OR || left to right 13 Conditional operator ? Right to left 14 Assignment = *= /= %= += -= right to left &= |= ^= >= Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 17
Các toán tử so sánh và toán tử logic Relational and Quality Operators Possible Mistakes X Y X Y X >= Y X != Y X == Y X=Y X >Y 3 3 0 1 0 1 0 1 3 24 0 3 4 1 1 0 0 1 0 4 48 0 4 3 0 0 1 1 1 0 3 32 0 Logical Operators Possible Mistakes X Y X && Y X || Y !X !Y X & Y X | Y 0 0 0 0 1 0 0 0 0 7 0 1 1 0 0 7 5 0 0 1 0 1 0 5 5 7 1 1 0 1 5 7 8 7 1 1 0 1 0 15 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 18
Các kiểu dữ liệu cơ bản ◼ Integer: int (các giá trị nguyên 4-byte) ◼ Floating point: float (các giá trị dấu chấm động 4-byte) ◼ Character: char (ký tự 1-byte) ◼ Double: double (dấu chấm động 8-byte) ◼ Short: short (số nguyên 2-byte) ◼ unsigned short (số nguyên không dấu) ◼ unsigned int Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 19
Biến và hằng số ◼ Biến số (variable) được dùng để giữ các giá trị và có thể thay đổi các giá trị mà biến đang giữ ◼ Khai báo: varname; Vd: int i; float x, y, z; char c; ◼ Gán giá trị cho biến: = ; vd: i = 4; x = 5.4; y = z = 1.2; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 20
Hằng số ◼ Hằng số (constant) giá trị không thay đổi trong quá trình sử dụng. ◼ Khai báo hằng: #define vd: #define TRUE 1 #define FALSE 0 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 21
Kiểu và chuyển kiểu (typecasting) ◼ C cho phép chuyển đổi kiểu dữ liệu cơ bản trong khi đang tính toán. ◼ ví dụ: void main() { float a; int b; b = 10/3; a = (float)10/3; printf(“a = %f \n b = %d\n”, a, b); } ◼ Chú ý: khi thực hiện chuyển kiểu có thể gây ra mất ý nghĩa dữ liệu Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 22
Định nghĩa kiểu (typedef) ◼ Có thể định nghĩa các kiểu riêng bằng lệnh typedef. vd: #define TRUE 1 #define FALSE 0 typedef int boolean; void main() { boolean b; b = FALSE; /* */ } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 23
Các phép toán số học ◼ + - / * ◼ %: phép chia lấy phần dư trong số nguyên. (modulo). ◼ i = i + 1; i++; ++i; ◼ i = i – 1; i ; i; ◼ i = i + 3; i += 3; ◼ i = i * j; i *= j; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 24
Mở rộng 1 1. #include 2. 3. int main() 4. { 5. int a, b, c; 6. a = 5; 7. b = 7; 8. c = a + b; 9. printf(“%d + %d = %d\n“, a, b, c); 10. return 0; 11. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 25
Lập chương trình cho máy tính Các cấu trúc điều khiển Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Câu lệnh điều kiện if if ( ) { /* cac lenh thuc hien neu dieu kien dung */ } True False expression statement(s) Next statement Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 27
Ví dụ 1. #include 2. int main() { 3. int b; 4. printf("Enter a value:"); 5. scanf("%d", &b); 6. if (b < 0) 7. printf("The value \ is negative\n"); 8. return 0; 9. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 28
if else if ( ) { /* cac lenh thuc hien neu dieu kien dung */ } else { /* cac lenh thuc hien neu dieu kien sai */ } True False expression statement1 statement2 Next statement Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 29
Ví dụ printf(“1/X is: “); if(X) printf(“ %f \n”, 1/X); else printf(“ undefined \n”); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 30
Lỗi đơn giản nhưng dễ phạm 1. #include 2. int main() { 3. int b; 4. printf("Enter a value:"); 5. scanf("%d", &b); 6. if (b == 5) 7. printf(“b is "); printf( “5 \n”); 8. return 0; 9. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 31
Lỗi đơn giản nhưng dễ phạm 1. printf(“1/X is: “); 2. if(X < 0) ; 3. printf(“ X is negative \n”); 4. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 32
Ví dụ: Kiểm tra nhiều điều kiện 1. #include 2. int main() { int b; 3. printf("Enter a value:"); 4. scanf("%d", &b); 5. if (b < 0) 6. printf("The value is negative\n"); 7. else if (b == 0) 8. printf("The value is zero\n"); 9. else 10. printf("The value is positive\n"); 11. return 0; 12. } ❑ Bài tập: Viết chương trình giải phương trình bậc nhất: ax + b = 0. Biện luận các điều kiện có nghiệm của phương trình. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 33
Điều kiện lồng nhau ◼ Câu lệnh if có thể được lồng vào nhau. 1. if ( X >= 0 ) { 2. if ( Y = 0 ) 2. if ( Y < 0 ) 3. Y = Y + sqrt(X); 4. else 5. Y = Y + sqrt(-X); ◼ Bài tập: Viết chương trình giải phương trình bậc 2: ax^2 + bx +c = 0. Chú ý các điều kiện có nghiệm. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 34
Lặp - lệnh while ◼ while (bieu thuc dieu kien) {cac lenh} ❑ Khi biểu thức điều kiện (expression) còn khác 0 (TRUE), lệnh (statement) tiếp tục được thực hiện. Nếu expression bằng 0 (FALSE), lệnh while dừng và chương trình sẽ gọi lệnh kế tiếp sau while. ❑ Nếu lúc đầu expression bằng 0 thì (statement) trong while không bao giờ được gọi thực hiện. False expression True statement(s) Next statement Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 35
Ví dụ ◼ In bảng đổi nhiệt độ từ độ Fahrenheit (oF) sang độ Celcius (oC). 1. #include 2. int main() { 3. int a = 0; 4. while (a <= 100) { 5. printf("%4d degrees F = %4d degrees C\n",a, (a - 32)*5/9); 6. a = a + 10; 7. } 8. return 0; 9. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 36
Lặp - lệnh for ◼ for (initialization; test; adjustment) {statement(s)} ❑ Khởi động. Sau đó, nếu điều kiện (test) khác 0: lệnh (statement) được thi hành, lệnh điều chỉnh lại “biến đếm” được gọi thi hành. initialization False test True statement(s) adjustment Next statement Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 37
Ví dụ ◼ Bài toán đổi nhiệt độ. Yêu cầu: hiển thị nhiệt độ chính xác đến con số thập phân sau dấu phẩy. 1. #include 2. int main() { 3. float a = 0; 4. int i; 5. for(i=0; i<=100; i+=10) { 6. printf("%6.2f degrees F = %6.2f degrees C\n", a, (a - 32.0) * 5.0 / 9.0); 7. a = a + 10; 8. } 9. return 0; 10. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 38
Lặp - lệnh do while ◼ do {statement(s)} while (expression) ; ❑ Thực hiện lệnh (statement). Kiểm tra biểu thức điều kiện (expression). Nếu (expression) bằng 0, dừng. Nếu không, thực hiện (statement). ❑ Lệnh do while thực hiện (statement) ít nhất một lần. statement(s) False expression True Next statement Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 39
Ví dụ - giao diện chương trình 1. #include 2. #include 3. #define PTB1 1 4. #define PTB2 2 5. #define STOP 3 6. int main() 7. { 8. int i; 9. do { 10. clrscr(); // xoa man hinh 11. printf(“ Chuong trinh giai phuong trinh bac thap \n”); 12. printf(“ 1. Giai phuong trinh bac 1: ax + b = 0 \n”); 13. printf(“ 2. Giai phuong trinh bac 2 : ax^2 + bx + c = 0 \n”); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 40
14. printf(“ 3. Thoat chuong trinh \n\n”); 15. printf(“ Chon muc so (1/2/3) ? “); 16. scanf(“%d”, &i); 17. if(i == PTB1) 18. printf(“Giai phuong trinh bac 1: hien chua co\n”); 19. else if(i == PTB2) 20. printf(“Giai phuong trinh bac 2: chua cai dat\n\n”); 21. } while (i != STOP); 22. return 0; 23. } ◼ Bài tập: Ghép chương trình trên với hai chương trình trong bài tập 1 và 2 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 41
break ◼ dùng để thoát khỏi vòng lặp giữa chừng. cú pháp: break; ◼ Thường sử dụng cùng với lệnh if để kiểm tra điều kiện dừng trước khi dùng lệnh break. ◼ Bài tập: Viết chương trình nhập vào một số rồi tìm số nguyên tố đầu tiên lớn hơn số vừa nhập Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 42
Tìm số nguyên tố lớn 1. #include 2. #define TRUE 1 3. main(void) 4. { 5. unsigned long int Divisor, PossiblePrime; 6. int FoundPrime; 7. printf(“Enter the starting number: “); 8. scanf(“%lu”, &PossiblePrime); 9. if(PossiblePrime <= 2) 10. PossiblePrime = 2; 11. else 12. if(PossiblePrime !=3 ) 13. { 14. if(PossiblePrime %2 == 0) 15. PossiblePrime++; /* Need an odd number */ Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 43
16. for( ; ; PossiblePrime += 2) 17. { 18. FoundPrime = !TRUE; 19. for(Divisor = 3;PossiblePrime % Divisor;Divisor += 2) 20. if(Divisor * Divisor > PossiblePrime) 21. { FoundPrime = TRUE; 22. break; 23. } 24. if (FoundPrime) 25. break; 26. } 27. } 28. printf(“Next largest prime is %lu\n”, PossiblePrime); 29. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 44
continue ◼ bỏ qua các lệnh kế tiếp trong một vòng lặp và bắt đầu vòng lặp tiếp theo. cú pháp: continue; ◼ chỉ áp dụng với lệnh lặp. ◼ Bài tập: Viết chương trình nhập vào một số và tìm ra tất cả các thừa số nguyên tố của số đó. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 45
Tìm thừa số nguyên tố 1. #include 2. main(void) 3. { 4. unsigned long NumberToFactor, PossibleFactor, UnfactoredPart; 5. printf(“Enter the number to factor: “); 6. scanf(“%lu”, &NumberToFactor); 7. PossibleFactor = 2; 8. UnfactoredPart = NumberToFactor; 9. while(PossibleFactor * PossibleFactor <= UnfactoredPart) 10. { 11. if(UnfactoredPart % PossibleFactor == 0) Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 46
12. { /* Found a factor */ 13. printf(“%lu”, PossibleFactor); 14. UnfactoredPart /= PossibleFactor; 15. continue; 16. } 17. /* No factor: try next factor */ 18. if(PossibleFactor == 2) 19. PossibleFactor = 3; 20. else 21. PossibleFactor += 2; 22. } 23. /* print last factor */ 24. printf(“%lu\n”, UnfactoredPart); 25. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 47
Lệnh switch ◼ Bài tập: Viết chương trình lấy ngẫu nhiên 1000 số nguyên và đếm số lần xuất hiện ở hàng đơn vị các số chẵn (2, 4, 6, 8), số lẻ (1, 3, 5, 7, 9) và số 0. ◼ Nếu chúng ta dùng cấu trúc lệnh if else if thì phức tạp và có thể đòi hỏi nhiều phép thử. Lý do: if else : rẽ nhánh hai chiều. ◼ Thử cài đặt bài toán bằng if else Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 48
Lệnh switch ◼ Dùng lệnh switch để cài đặt cơ chế rẽ nhánh nhiều chiều. cú pháp: switch( ) { case case1: case case2: ; break; /* */ case casen: ; break; default: ; break; } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 49
Giải bài bằng switch 1. #include 2. #include 3. #include 4. int main(void) 5. { int n; 6. int n_even = n_odd = n_zero = 0; 7. randomize(); 8. for(int i=0; i<1000; i++) 9. { n = random(1000); 10. switch (n%10) { 11. case 2: 12. case 4: 13. case 6: 14. case 8: 15. n_even++; 16. break; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 50
17. case 1: 18. case 3: 19. case 5: 20. case 7: 21. n_odd++; 22. break; 23. case 0: 24. n_zero++; 25. break; 26. } 27. } 28. // print out the summary 29. printf(“Number of even_eding number: %d\n”\ Number of odd_ending number: %d\n”\ Number of zero_ending number: %d\n”, n_even, n_odd, n_zero); 30. return 0; 31. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 51
Một số toán tử và lệnh khác ◼ Toán tử ‘,’ được dùng để khởi động nhiều biến trong vòng lặp. Ví dụ: for(i = 0, j = 0; i ? : Ví dụ: Max = (Y > Z) ? Y : Z; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 52
Một số toán tử và lệnh khác ◼ Lệnh goto cho phép nhảy không điều kiện đến bất kỳ nơi nào trong chương trình. Cú pháp: goto Ví dụ: xem chương trình ví dụ. ◼ Lệnh goto làm mất cấu trúc chương trình. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 53
Từ khóa của C ◼ auto break case char ◼ const continue default do ◼ double else enum extern ◼ float for goto if ◼ int long register return ◼ short signed sizeof static ◼ struct switch typedef union ◼ unsigned void volatile while Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 54
Từ khóa của C ◼ #define để khai báo hằng số và ◼ typedef để khai báo kiểu dữ liệu riêng ◼ Toán tử sizeof xác định số byte được dùng để chứa một đối tượng ví dụ: typedef unsigned long int Int32; /* */ int x; x = sizeof(Int32); // x = 4 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 55
Lập chương trình cho máy tính Hàm (function) Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Hàm (function) ◼ Sản xuất bằng cách lắp ghép các module: các module được lắp ghép lại thành sản phẩm, các module có thể được cải tiến nhưng không ảnh hưởng đến các module khác trong sản phẩm. Với chương trình máy tính ◼ Phân chia chương trình thành các phần nhỏ - các chương trình con (routine) hay còn gọi là các hàm (function) ◼ Cách tiếp cận phân tích bài toán theo hướng top-down: xác định chức năng của các hàm. ◼ Các hàm có thể được dùng lại nhiều lần → thành lập các thư viện hàm. (vd: stdio, stdlib, conio, math, string, ) ◼ Một chương trình C là một tập hợp các hàm tương tác bằng cách gọi lẫn nhau và truyền các thông tin qua lại giữa các hàm. ◼ Với chương trình đơn giản, tất cả các xử lý nên được đặt trong hàm main. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 57
Các thành phần của hàm ◼ Tên hàm (name) ◼ danh sách tham số (list of parameters) giao diện ◼ kiểu trả về (return type) (interface) của hàm ◼ thân hàm (function body) ◼ lệnh trả về (return) ❑ function_name ( ) ◼ Các hàm phải được khai báo trước khi được gọi thi hành. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 58
Thành phần của hàm – Tên hàm ◼ Tên hàm là một định danh (identifier), do đó nó tuân theo các quy định của ngôn ngữ C cho định danh. (xem bảng các toán tử) ◼ Nên đặt tên có ý nghĩa. ◼ Không đặt tên trùng với tên các hàm hệ thống trong C hoặc các từ khóa của C. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 59
Danh sách tham số ◼ Danh sách tham số xác định các đối số được đưa vào hàm. ◼ Các đối số được khai báo trong phần mô tả cài đặt của hàm thì được gọi là các tham số hình thức (formal parameters). ◼ Mỗi tham số hình thức là một cặp: . Từ khoá void có thể được dùng nếu không có tham số hình thức nào cần khai báo. Các tham số trong các hàm khác nhau có thể trùng tên. ◼ Khi gọi hàm, các đối số đưa vào hàm phải đầy đủ và đúng kiểu như đã khai báo. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 60
Ví dụ ◼ /* */ 1. float max(float x, float y) 2. { 3. return (x > y ? x : y); 4. } ◼ /* */ 6. int main() 7. { 8. float z = 4.7; 9. float x = max(4.5, z); 10. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 61
Giá trị trả về (return value) ◼ Một hàm được phép trả về cho phần chương trình gọi nó một giá trị: giá trị trả về. ◼ Chương trình gọi hàm có thể sử dụng giá trị trả về. ◼ Một số hàm không cần trả về các giá trị. Từ khóa void được dùng trong khai báo giá trị trả về của các hàm này. ◼ Kiểu int sẽ là kiểu của trị trả về nếu không chỉ rõ kiểu giá trị trả về trong khai báo hàm. ví dụ: afunction() { /* */ } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 62
Thân hàm (function body) ◼ { /* các đoạn mã trong thân hàm */ } ◼ Các biến có thể được khai báo bên trong hàm → biến cục bộ (local variable) ◼ Biến cục bộ không được trùng tên với tham số hình thức trong khai báo hàm. ◼ Các biến cục bộ chỉ có giá trị trong phạm vi của hàm. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 63
Phạm vi truy cập của biến ◼ Phạm vi truy cập (scope) của biến xác định vùng chương trình có thể truy cập đến biến. ◼ Biến được khai báo trong khối lệnh (nằm giữa { }) có thể được truy cập bởi các lệnh nằm trong cùng khối và các lệnh thuộc các khối con. ◼ Biến được khai báo “ngoài cùng” có phạm vi truy cập trong toàn chương trình → biến toàn cục (global variables). ◼ Biến cục bộ (local variable) được khai báo và sử dụng trong phạm vi một khối lệnh và các khối lệnh con. ◼ Biến thuộc phạm vi trong cùng được tham chiếu đến đầu tiên. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 64
Ví dụ 1. int i=1; /* i là biến toàn cục vì nằm ở ngoài các khối lệnh */ 2. { /* block A */ 3. int i=2; 4. printf (“%d\n”, i); /* outputs 2 */ } 5. { /* Block B */ 6. int i=3; 7. printf (“%d\n”, i); /* outputs 3 */ 8. { /* Block C */ 9. int i=4; 10. printf (“%d\n”, i); /* outputs 4 */ } 11. { /* Block D */ 12. printf (“%d\n”, i); /* outputs 3 */ } 13. } 14. { /* Block E */ 15. printf (“%d\n”, i); /* outputs 1 */ } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 65
Lệnh return ◼ kết thúc hàm và trả quyền điều khiển về cho phần chương trình có lời gọi hàm. ◼ cú pháp: return Expr; hoặc return; ◼ hàm tự kết thúc khi thực hiện hết lệnh cuối cùng. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 66
Truyền tham số khi gọi hàm ◼ Truyền tham chiếu (call by reference): các tham chiếu đến các tham số hình thức là tham chiếu đến các đối số. Giá trị của các đối số có thể được thay đổi từ xử lý bên trong hàm. ◼ Truyền giá trị (call by value): các đối số đưa vào hàm được chép vào các tham số hình thức. Các giá trị của các đối số được sử dụng trong hàm nhưng những thay đổi của tham số hình thức trong hàm không làm thay đổi giá trị của các đối số truyền vào. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 67
Truyền giá trị 1. /* Swapping routine that doesn’t work */ 2. #include 3. void Swap(int x, int y) { int Temp; 4. Temp = x; 5. x = y; 6. y = Temp; 7. } 8. main(void) 9. { int Left, Right; 10. Left = 5; Right = 7; 11. Swap(Left, Right); 12. printf(“Left = %d, Right = %d\n”, Left, Right); 13. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 68
Tại sao truyền giá trị không làm thay đổi giá trị đối số M1 main#1::Left = 5 M1 main#1::Left = 5 M2 main#1::Right = 7 M2 main#1::Right = 7 M3 Swap#1::Temp = ? M3 Swap#1::Temp = 5 M4 Swap#1::x = 5 M4 Swap#1::x = 7 M5 Swap#1::y = 7 M5 Swap#1::y = 5 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 69
Truyền bằng tham chiếu ◼ /* Swapping routine that does work */ ◼ #include ◼ void Swap(int &x, int &y) { int Temp; Temp = x; x = y; y = Temp; } main(void) { int Left, Right; Left = 5; Right = 7; Swap(Left, Right); printf(“Left = %d, Right = %d\n”, Left, Right); } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 70
Tại sao truyền bằng tham chiếu làm thay đổi giá trị đối số M1 main#1::Left = 5 M1 main#1::Left = 7 M2 main#1::Right = 7 M2 main#1::Right = 5 M3 Swap#1::Temp = ? M3 Swap#1::Temp = 5 M4 Swap#1::x M4 Swap#1::x M5 Swap#1::y M5 Swap#1::y Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 71
Khai báo hàm trước (Prototyping) ◼ Function prototype: khai báo trước dạng hàm (kiểu trả về, tên hàm, danh sách tham số) sẽ được gọi trong đoạn mã. ◼ Phép kiểm tra kiểu sẽ không phát sinh lỗi nếu các hàm được khai báo trước. ◼ Ví dụ: trong ví dụ về khai báo hàm int Max(int x, int y); int Min(int x, int y); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 72
◼ Sử dụng hàm như tham số. ◼ Ví dụ: bài tập viết chương trình giải phương trình bậc hai. x1 = (-b + sqrt(delta))/(2*a); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 73
Dừng chương trình và mã lỗi ◼ Thông thường main trả về giá trị kiểu int ◼ có thể sử dụng khai báo: void main() ◼ Nên sử dụng giá trị trả về để kiểm soát xử lý của chương trình. ◼ Sử dụng hàm exit( ); để dừng chương trình và trả về mã lỗi. ◼ Nên xây dựng một đoạn chương trình con làm nhiệm vụ bắt lỗi trong quá trình chạy. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 74
Lập chương trình cho máy tính Đệ Quy Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Đệ quy ◼ Ví dụ: Viết chương trình nhập số tự nhiên n và tính giai thừa : n!. ◼ Giải quyết bài toán bằng vòng lặp 1. #include 2. unsigned long int factorial(int n) 3. { unsigned long f = 1; 4. for (int i = 1; i<=n; i++) 5. f *= i; 6. return f; 7. } 8. int main(void) 9. { int n; 10. printf(“Nhap n:”); scanf(“%d”, &n); printf(“n! = %d! = %l\n”, n, factorial(n)); 11. return 0; 12. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 76
Đệ quy ◼ Một hàm được gọi là đệ quy nếu như trong quá trình xử lý, hàm này có một lời gọi đến chính nó. ◼ Giải quyết bài toán bằng đệ quy 1. #include 2. unsigned long int factorial(int n) 3. { if(n==0) 4. return 1; 5. return (n* factorial(n-1)); 6. } 7. int main(void) 8. { int n; 9. printf(“Nhap n:”); scanf(“%d”, &n); 10. printf(“n! = %d! = %l\n”, n, factorial(n)); 11. return 0; 12. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 77
Lời gọi hàm đệ quy và Điều kiện dừng của thuật giải đệ quy ◼ Bài toán giải bằng thuật giải đệ quy phải có điều kiện dừng. ◼ Thuật toán đệ quy trên máy tính có thể bị giới hạn bởi dung lượng bộ nhớ do lời gọi hàm liên tiếp. main factorial (4) factorial (3) factorial (2) factorial (1) Hãy vẽ sơ đồ tiến trình gọi hàm khi thực hiện tính dãy fibonacci bằng đệ quy. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 78
Bài toán Tháp Hà Nội ◼ Có 3 cái cột và một chồng đĩa ở cột thứ nhất. Hãy chuyển chồng đĩa sang cột thứ ba với điều kiện mỗi lần di chuyển chỉ một đĩa và các đĩa bé luôn nằm trên đĩa lớn. ◼ Truyền thuyết: lúc thế giới hình thành, trong ngôi đền thờ Brahma có một chồng 64 cái đĩa. Mỗi ngày, có một thầy tu di chuyển một đĩa. Đến khi hết đĩa thì đó là ngày tận thế. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 79
Thuật giải ◼ Chuyển (n-1) đĩa sang cột trung gian. ◼ Chuyển đĩa lớn nhất sang cột đích. ◼ Chuyển (n-1) đĩa từ cột trung gian sang cột đích. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 80
Cài đặt bằng đệ quy 1. MoveDisk(disk_number, starting_post, target_post, intermediate_post) 2. { 3. if(disk)number > 1) 4. { 5. MoveDisk(disk_number-1, starting_post, intermediate_post, target_post); 6. printf(“Move disk number %d, from post %d to post %d.\n”, disk_number, starting_post, target_post); 7. MoveDisk(disk_number-1,intermediate_post, target_post, starting_post); 8. } 9. else 10. printf(“Move disk number 1 from post %d to post %d.\n”, starting_post, target_post); 11. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 81
Lập chương trình cho máy tính CON TRỎ Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Con trỏ ◼ Biến con trỏ ◼ Khai báo biến con trỏ ◼ Địa chỉ và giá trị ◼ Truyền tham chiếu trong lời gọi hàm Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 83
Truyền tham số qua trị 1. #include 2. void move_one(int x, int y) 3. { 4. x = x-1; 5. y = y+1; 6. } 7. int main(void) 8. { 9. int a = 4, b = 7; 10. move_one(a, b); 11. print(“%d, %d\n”, a, b); 12. return 0; 13. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 84
Bộ nhớ M1 main#1::a M2 main#1::b M3 move_one#1::x M4 move_one#1::y Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 85
Giá trị biến và địa chỉ trong bộ nhớ ◼ Biến là tên các vùng nhớ được dùng để giữ các giá trị. ◼ Hàm move_one(a, b) cần truy cập vào các vị trí nhớ của a và b cũng như các giá trị của a và b. ◼ Bằng cách nào? x 1024: 4 giá trị tên biến địa chỉ Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 86
Kiểu dữ liệu Con trỏ ◼ Một biến kiểu con trỏ (pointer) chứa một tham chiếu (reference) đến một biến loại khác. Nói khác đi, biến con trỏ chứa địa chỉ ô nhớ của một biến. int x; int* xp; /* con tro tro toi mot so nguyen */ x = 4; xp = &x; 1024: 4 x 1024: xp Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 87
Sử dụng Con trỏ ◼ truy cập vùng nhớ được chỉ bởi một con trỏ xp = &x; /* gán địa chỉ x vào xp */ *xp = 15; /* gán giá trị 15 vào biến x */ *xp = *xp + 1; /* cộng 1 vào x */ 1024: 15 x 1024: xp Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 88
Sử dụng con trỏ như tham số ◼ #include ◼ void move_one(int* xPtr, int* yPtr) { *xPtr = *xPtr-1; *yPtr = *yPtr+1; } ◼ int main(void) { int a, b; a=4; b=7; move_one(&a, &b); print(“%d, %d\n”, a, b); return 0; } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 89
Bộ nhớ M1 main#1::a M2 main#1::b M3 move_one#1::xPtr M4 move_one#1::yPtr Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 90
Khai báo, toán tử và sử dụng trong hàm ◼ Khai báo kiểu dữ liệu con trỏ: int * “con trỏ đến kiểu int” float * “con trỏ đến kiểu float” char * “con trỏ đến kiểu character” ◼ Toán tử & địa chỉ của một đối tượng * giá trị của vùng nhớ biến con trỏ chỉ đến ◼ Con trỏ được dùng như tham số hình thức trong khai báo hàm để truyền và lấy các đối số có giá trị thay đổi. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 91
scanf ◼ int x, y; ◼ printf(“%d %d %d”, x, y, x+y); ◼ Sử dụng hàm scanf ◼ scanf(“%d %d %d”, x, y, x+y); /* ??? */ ◼ scanf(“%d %d”, &x, &y); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 92
Sử dụng Con trỏ ◼ để lấy các giá trị kết xuất của một hàm. ví dụ: hàm move_one( ) ◼ để lấy nhiều giá trị “trả về” từ một hàm. ví dụ: hàm scanf() ◼ tạo các cấu trúc dữ liệu động. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 93
Hàm swap ◼ void swap(int *px, int *py) { int temp; temp = *px; *px = *py; *py = temp; } ◼ main(void) { int a, b; a=2; b=9; swap(&a, &b); } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 94
Lập chương trình cho máy tính MẢNG Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Hàm swap ◼ void swap(int *px, int *py) { int temp; temp = *px; *px = *py; *py = temp; } ◼ main(void) { int a, b; a=2; b=9; swap(&a, &b); } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 96
Mảng ◼ Mảng là tập hợp các giá trị cùng kiểu. ◼ Khai báo: typename arrayname[array_size]; ◼ số phần tử trong mảng: array_size; int a[array_size]; n = array_size; a a[0] a[1] a[2] a[n-1] a[n-1] ◼ Truy cập phần tử mảng qua chỉ số của phần tử: i array[i]; // 0 <= i <= array_size-1, i N0 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 97
Chú ý ◼ C không kiểm tra giới hạn của chỉ số truy cập phần tử mảng. Truy cập đến phần tử i>=array_size không có cảnh báo, nhưng giá trị không kiểm soát được. ◼ Kích thước mảng phải là một hằng số. ◼ Kích thước mảng có thể được khai báo tường minh hoặc thông qua một giá trị định nghĩa trước (#define) Các khai báo sau đây là hợp lệ int Squares[5] = {0,1,4,9,16}; int Squares[5] = {0,1,4}; int Squares[] = {0,1,4,9,16}; int Squares[]; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 98
Chú ý ◼ Không thể thực hiện các thao tác chép nội dung một mảng sang mảng khác. Chép từng phần tử mảng char A[3]={‘a’,’b’,’c’}; char B[3]; B = A; // ??? for(int i=0; i<3; i++) B[i] = A[i]; hoặc chép khối bộ nhớ (sẽ được đề cập sau) ◼ Không dùng phép so sánh trực tiếp (==) nội dung trong hai mảng. Phép so sánh (A==B) so sánh địa chỉ hai vùng nhớ mà A và B chỉ đến. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 99
Chú ý ◼ Các phần tử trong mảng được dùng như các biến đơn thông thường. 1. // nhap gia tri cho cac phan tu mang 2. float a[4]; 3. for(int i=0; i<4; i++) 4. { 5. printf(“a[%d]=“,i); 6. scanf(“%f”, &a[i]); 7. } ◼ Chỉ số của phần tử mảng phải thuộc kiểu nguyên (int, short int, long int, char) Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 100
Mảng trong hàm 1. #include 2. #define SIZE 5 3. void getArray(int *a, int size); 4. main() 5. {int an_array[SIZE]; 6. getArray(an_array, SIZE); 7. return 0; 8. } 9. void getArray(int *a, int size) 10. {for(int i=0; i<size; i++) { 11. printf(“a[%d]=“); 12. scanf(“%d”, &a[i]); 13. } 14. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 101
Mảng nhiều chiều ◼ Khai báo mảng 2 chiều: type name[row_size][column_size]; SumSquares 0 1 4 1 2 5 0 1 4 1 2 5 ◼ int SumSquares[2][3] = { {0,1,4}, {1,2,5} }; ◼ int SumSquares[2][3] = { 0,1,4,1,2,5 }; ◼ int SumSquares[2][3] = { {0,1,4} }; ◼ int SumSquares[ ][3] = { {0,1,4}, {1,2,5} }; ◼ int SumSquares[ ][3] = { {0,1, }, {1} }; ◼ int SumSquares[ ][3]; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 102
Nhập Mảng 2 chiều 1. #define MAX_STUDENT 5 2. #define MAX_SUBJECT 6 3. int StudentScore[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT]; 4. void read_Score(int Score[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT], int nStudents, int nSubjects) 5. { 6. int i,j; 7. for(i=0; i<nStudents; i++) 8. for(j=0; j<nSubjects; j++) 9. scanf(“%d”, &Score[i][j]); 10. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 103
Hàm truy cập, in Mảng 2 chiều 1. void print_Score(int Score[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT], int nStudents, int nSubjects) 2. { 3. int i,j; 4. for(i=0; i<nStudents; i++) 5. { 6. for(j=0; j<nSubjects; j++) 7. printf(“%2d\t”, &Score[i][j]); 8. printf(“\n”); 9. } 10. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 104
Chương trình 1. main(void) 2. { 3. int nStudents, nScores; 4. scanf(“%d %d”, &nStudents, &nScores); 5. if(nStudents <= MAX_STUDENT && nScores <= MAX_SCORES) 6. read_Score(StudentScore, nStudents, nScores); 7. print_Score (StudentScore, nStudents, nScores); 8. return 0; 9. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 105
Biểu diễn mảng 2 chiều StudentScores Student1 0 1 4 ? ? ? Student2 1 2 5 ? ? ? Student3 ? ? ? ? ? ? Student4 ? ? ? ? ? ? Student5 ? ? ? ? ? ? 0 1 4 ? ? ? 1 2 5 ? ? ? Student1 Student2 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 106
Lập chương trình cho máy tính KÝ TỰ VÀ CHUỖI KÝ TỰ Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Ký tự (character) ◼ Kiểu char: ❑ ký tự “in được” gồm: 26 chữ thường (a z), 26 chữ hoa (A Z), 10 chữ số (0 9), khoảng trắng, các ký tự: ! “ # $ % & ‘ ( ) * + , - . / : ; ? @ [ \ ] ^ _ { | } ~ ❑ Các ký tự “không in được”: tab, lert (bell), newline, formfeed, ◼ các ký tự “in được” đặc biệt: ‘\\’, ‘\’’, ‘\”’ ◼ các ký tự “không in được” đặc biệt: \n new line \a bell \0 null character \b backspace \t horizontal tab Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 108
Nhập xuất Ký tự ◼ scanf char ch; scanf(“%c”, &ch); ◼ sử dụng các đoạn macro có trong thư viện putchar: đưa ký tự ra thiết bị xuất chuẩn (stdout) putchar(‘\n’); getchar: lấy ký tự từ thiết bị nhập chuẩn (stdin) ch = getchar(); ◼ getch: lấy trực tiếp ký tự từ bàn phím không hiển thị ra màn hình ch = getch(); getche(): lấy trực tiếp ký tự từ bàn phím và hiển thị ký tự ra màn hình. ch = getche(); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 109
getchar 1. #include 2. int main(void) 3. { 4. int c; 5. /* Note that getchar reads from stdin and is line buffered; this means it will not return until you press ENTER. */ 6. while ((c = getchar()) != '\n') 7. printf("%c", c); 8. return 0; 9. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 110
putchar 1. /* putchar example */ 2. #include 3. /* define some box-drawing characters */ 4. #define LEFT_TOP 0xDA 5. #define RIGHT_TOP 0xBF 6. #define HORIZ 0xC4 7. #define VERT 0xB3 8. #define LEFT_BOT 0xC0 9. #define RIGHT_BOT 0xD9 10. int main(void) 11. { 12. char i, j; 13. /* draw the top of the box */ 14. putchar(LEFT_TOP); 15. for (i=0; i<10; i++) 16. putchar(HORIZ); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 111
17. putchar(RIGHT_TOP); 18. putchar('\n'); 19. /* draw the middle */ 20. for (i=0; i<4; i++) 21. { 22. putchar(VERT); 23. for (j=0; j<10; j++) 24. putchar(' '); 25. putchar(VERT); 26. putchar('\n'); 27. } 28. /* draw the bottom */ 29. putchar(LEFT_BOT); 30. for (i=0; i<10; i++) 31. putchar(HORIZ); 32. putchar(RIGHT_BOT); 33. putchar('\n'); 34. return 0; 35. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 112
Một số hàm khác ◼ kbhit: kiểm tra có phím bấm 1. /* khbit example */ 2. #include 3. int main(void) 4. { 5. cprintf("Press any key to continue:"); 6. while (!kbhit()) /* do nothing */ ; 7. cprintf("\r\nA key was pressed \r\n"); 8. return 0; 9. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 113
Chuỗi ký tự (string) ◼ ChuỗI ký tự ◼ Khai báo biến kiểu chuỗI ký tự. ◼ Làm việc vớI các biến kiểu chuỗI ký tự. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 114
Ký tự và Chuỗi ◼ Các hằng ký tự ‘s’, ‘N’, ‘9’, ‘%’, ‘\n’, ‘ ‘, ‘\0’, ‘\0’: ký tự null ◼ Các hằng chuỗi ký tự: “So %d khong la so nguyen to.\n” ◼ Các biến kiểu ký tự: char ch1=‘c’, ch2=‘n’, ch3=‘t’; printf(“Khoa %c%c%c%c\n”, ch1, ch2, ch3, ch3); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 115
Chuỗi ◼ Một chuỗi là một mảng một chiều các ký tự, char cay[6]={‘m’,’i’,’t’,’\0’}; printf(“Trong vuon co cay %s\n”, cay); ◼ chính xác hơn chuỗi là mảng một chiều các ký tự kết thúc bằng ký tự kết thúc (null-terminated array of char) cay ‘m’ ‘i’ ‘t’ ‘\0’ cay[0] cay[4] Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 116
Khởi tạo một chuỗi ◼ char ten[10]={‘h’,’o’,’a’,’h’,’o’,’n’,’g’,’\0’}; ◼ char ten[10]; ten[0]=‘h’; ten[1]=‘o’; ten[2]=‘a’; ten[3]=‘h’; ten[4]=‘o’; ten[5]=‘n’; ten[6]=‘g’; ten[7]=\0’; ◼ char ten[10]=“hoahong”; ◼ char ten[]=“hoahong”; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 117
Lỗi khi tạo một chuỗi ◼ Chú ý: không có phép gán trong kiểu dữ liệu chuỗi ◼ như thế này là sai char ten[10]; ten = “hoahong”; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 118
Chú ý ◼ Không : sử dụng toán tử gán = để chép nội dung của một chuỗi sang chuỗi khác. char a[4]=“hi”; char b[4]; b = a; //??? ◼ Không: dùng toán tử == để so sánh nội dung hai chuỗi char a[] = “hi”; char b[] = “there”; if(a==b) //??? { } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 119
Làm việc với chuỗi ◼ #include ◼ Với hàm scanf và printf 1. #include 2. void main (void) 3. { 4. char name[20]; 5. printf (“Enter a name: “); 6. scanf (“%s”, name); // there is no & before name 7. printf (“Hello %s\n”, name); 8. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 120
strlen() ◼ size_t strlen(const char *s); 1. #include 2. #include 3. int main(void) 4. { 5. char *string = "Borland International"; 6. printf("%d\n", strlen(string)); // 21 7. return 0; 8. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 121
Gán một chuỗi vào chuỗi khác ◼ gán từng ký tự trong chuỗi. 1. char str[] = “qua mang cut”; 2. char newstr[30]; 3. for(int i = 0; i char *strcpy(char *dest, const char *src); chép chuỗi src sang chuỗi dest cho đến khi gặp null character strcpy(newstr, str); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 122
Ghép chuỗi bằng strcat() ◼ char *strcat(char *dest, const char *src); ◼ Ghép chuỗi src vào cuối chuỗi dest. Chiều dài chuỗi kết quả là strlen(dest) + strlen(src) 1. char destination[25]; 2. char *blank = " ", *c = “C++“; 3. char *turbo = "Turbo"; 4. strcpy(destination, turbo); 5. strcat(destination, blank); 6. strcat(destination, c); 7. printf("%s\n", destination); 8. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 123
So sánh chuỗi: strcmp() ◼ int strcmp(const char *s1, const char*s2); ◼ kết quả: số âm nếu s1 s2 ◼ Hàm strncmp() int strncmp(const char *s1, const char *s2, size_t maxlen); so sánh hai chuỗi với chiều dài cần so sánh là maxlen Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 124
strncat() và strncopy() ◼ strncpy char *strncpy(char *dest, const char *src, size_t maxlen); chép tối đa maxlen ký tự từ chuỗi src sang chuỗi dest ◼ strncat char *strncat(char *dest, const char *src, size_t maxlen); ghép tối đa maxlen ký tự trong chuỗi src vào cuối chuỗi dest Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 125
Biến đổi chuỗi sang số ◼ atoi(), atof(), atol(): đổi chuỗi ký tự sang số. int atoi(const char *s); double atof(const char *s); long atol(const char *s); ◼ float f; char *str = "12345.67"; f = atof(str); printf("string = %s float = %f\n", str, f); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 126
Nhập/xuất chuỗi ◼ gets: lấy chuỗi ký tự từ thiết bị nhập chuẩn stdin puts: đưa chuỗi ký tự ra thiết bị xuất chuẩn stdout char *gets(char *s); int puts(const char *s); ◼ vd: 1. char string[80]; 2. printf("Input a string:"); 3. gets(string); 4. printf("The string input was: %s\n", string); 5. puts(string); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 127
Kiểu liệt kê (enumerated type) ◼ Kiểu liệt kê khai báo một tập các hằng số theo thứ tự. ◼ Nếu không có khai báo rõ ràng, các hằng bắt đầu từ giá trị 0. enum NgayTrongTuan {Hai, Ba, Tu, Nam, Sau, Bay, CN}; enum NgayTrongTuan ngay; ngay = Hai; // 0 ◼ Khai báo giá trị khác cho các hằng. enum Month {Jan = 1, Feb = 2, Mar, Apr, Jun, July}; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 128
Lập chương trình cho máy tính CẤP PHÁT BỘ NHỚ ĐỘNG Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Cấp phát động: malloc() và calloc() ◼ Hàm malloc và calloc cho phép cấp phát các vùng nhớ ngay trong lúc chạy chương trình. void *malloc( size_t size); void *calloc( size_t nItems, size_t size); ◼ Hàm calloc cấp phát vùng nhớ và khởi tạo tất cả các bit trong vùng nhớ mới cấp phát về 0. ◼ Hàm malloc chỉ cấp phát vùng nhớ. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 130
Ví dụ 1: dùng malloc() 1. #include 2. #include 3. #include 4. #include 5. int main(void) 6. { char *str; 7. /* allocate memory for string */ 8. if ((str = (char *) malloc(10)) == NULL) 9. { 10. printf("Not enough memory to allocate buffer\n"); 11. exit(1); /* terminate program if out of memory */ 12. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 131
Ví dụ 1: (tt) 13. /* copy "Hello" into string */ 14. strcpy(str, "Hello"); 15. /* display string */ 16. printf("String is %s\n", str); 17. /* free memory */ 18. free(str); 19. return 0; 20. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 132
Ví dụ 2: calloc() 1. #include 2. #include 3. #include 4. int main(void) 5. { 6. char *str = NULL; 7. /* allocate memory for string */ 8. str = (char *) calloc(10, sizeof(char)); 9. /* copy "Hello" into string */ 10. strcpy(str, "Hello"); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 133
Ví dụ 2: calloc() 11. /* display string */ 12. printf("String is %s\n", str); 13. /* free memory */ 14. free(str); 15. return 0; 16. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 134
Giải phóng vùng nhớ ◼ Khi thoát khỏi hàm, các biến khai báo trong hàm sẽ “biến mất”. Tuy nhiên các vùng nhớ được cấp phát động vẫn còn tồn tại và được “đánh dấu” là đang “được dùng” → bộ nhớ của máy tính sẽ hết. ◼ ví dụ: void aFunction(void) { int *tmpArray, i = 5; tmpArray = (int *)malloc(i * sizeof(int)); } tmpArray i Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 135
Giải phóng vùng nhớ: free ◼ Sử dụng các cặp hàm (malloc, free) (calloc, free) ◼ C dùng hàm free để giải phóng vùng nhớ cấp phát động. void free(void *block); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 136
Cấp phát lại vùng nhớ: realloc ◼ Đôi khi chúng ta muốn mở rộng hoặc giảm bớt kích thước mảng. ◼ C dùng hàm realloc để cấp phát lại vùng nhớ, thực hiện chép nội dung của vùng nhớ cũ sang vùng nhớ mới. void *realloc(void *block, size_t size); ◼ ví dụ: int *tmpArray, N=5,i; tmpArray = (int *)malloc(N * sizeof(int)); for(i = 0; i<N; i++) tmpArray]i] = i; tmpArray = (int *)realloc(tmpArray, 7); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 137
Ví dụ: realloc() 1. #include 2. #include 3. #include 4. int main(void) 5. { 6. char *str; 7. /* allocate memory for string */ 8. str = (char *) malloc(10); Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 138
Ví dụ: realloc() - tt 9. /* copy "Hello" into string */ 10. strcpy(str, "Hello"); 11. printf("String is %s\n Address is %p\n", str, str); 12. str = (char *) realloc(str, 20); 13. printf("String is %s\n New address is %p\n", str, str); 14. /* free memory */ 15. free(str); 16. return 0; 17. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 139
Di chuyển con trỏ trong mảng int IntArr[5] = {3,4,2,1,0}; char CharArr[5] = {‘a’,’b’,’c’,’d’,’e’}; int *IntPtr = IntArr; char *charPtr = CharArr; ◼ Di chuyển trong mảng 1 chiều: int val_at_0 = * IntPtr; // = IntArr[0] int val_at_3 = * (IntPtr+3); // = IntArr[3] IntPtr IntPtr+1 IntPtr+2 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 140
Phép toán với con trỏ trong mảng #define ROWS 5 #define COLS 3 int IntArr[ROWS][COLS] = {{3,4,2,1,0}, {5,6,7,8,9}, {10,11,12,13,14}}; int *IntPtr = IntArr; ◼ Tham chiếu đến phần tử trong mảng 2 chiều: int val_at_00 = * IntPtr;// = IntArr[0][0] int val_at_30 = * (IntPtr+3);// = IntArr[3][0] int val_at_32 = * (intPtr+3*5+2);// = IntArr[3][2] int val_at_32 = * ( * (IntPtr+3) Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 141
Phép toán với con trỏ trong mảng IntPtr IntPtr+3 3 1 13 IntPtr + 2*5 + 3 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 142
Mảng các chuỗi: char * [ ] ◼ char *Words[ ] = {“hong”, “cuc”, “lan”, “nhai”,”mo”}; ◼ Words Words[0] Words[1] Words[2] Words[3] Words[4] h o n g \0 c u c \0 l a n \0 n h a i \0 m o \0 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 143
Lập chương trình cho máy tính KIỂU CẤU TRÚC (STRUCTURE) Lê Hà Thanh Học kỳ 2, 2004-2005
Cấu trúc (structure) ◼ Cấu trúc dùng lưu tập hợp các đối tượng không cùng kiểu. ◼ Khai báo: struct > { > > ; > > ; > > ; > } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 145
Định nghĩa Cấu trúc 1. struct SinhVien 2. { 3. char *hoten;// toi da 30 ky tu 4. int namsinh; // >= 1960 5. char *noisinh; // 3 chu cai viet tat cua noi sinh 6. char *maso; // maso dai toi da 10 ky tu 7. } 8. // khai bao kieu SinhVien 9. typedef struct SinhVien SinhVien; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 146
Kích thước của một cấu trúc ◼ Kích thước kiểu dữ liệu cấu trúc: sizeof( >) ◼ vd: SinhVien_t_size = sizeof(SinhVien); // 48 Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 147
Khai báo biến cấu trúc 1. struct SinhVien s301160101; 2. SinhVien s301160102; 3. SinhVien c01vta1[SoSinhVien]; 4. SinhVien X = ( “Nguyen Van X”, 1983, “HN”, “301160112” ); 5. SinhVien Y = s301160102; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 148
Khai báo biến cấu trúc (tt) 1. struct SinhVien 2. { 3. char hoten[31]; // toi da 30 ky tu 4. int namsinh; // >= 1960 5. char noisinh[4];// 3 chu cai viet tat cua noi sinh 6. char maso[11]; // maso dai toi da 10 ky tu 7. } X, Y, Z; 8. struct SinhVien NguyenLe = (“Nguyen Le”, 1983, “HU”, “301160123”); 9. Z = NguyenLe; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 149
Chú ý ◼ Khi khai báo biến cấu trúc, nếu ❑ khai báo nhiều giá trị khởi tạo hơn số trường của kiểu dữ liệu → sai. ❑ khai báo giá trị khởi tạo cho một số trường trong cấu trúc, các trường còn lại sẽ tự động được gán giá trị 0. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 150
Kiểu Cấu trúc (structure type) ◼ Định nghĩa kiểu: typedef struct { > > ; > > ; > > ; > } >; Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 151
Truy cập thành phần trong Cấu trúc ◼ Toán tử thành viên: . X.hoten // “Nguyen Van X” X.namsinh // 1983 gets(X.hoten); scanf(“%d %s %s”, &X.namsinh, X.noisinh, X.maso); ◼ Có thể thực hiện phép gán biến cấu trúc này sang biến cấu trúc khác. X = NguyenLe; Thực chất đây là phép gán từng bit. ◼ Tuy nhiên với các cấu trúc có mảng ở trong, nên dùng cách chép từng thành phần. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 152
Mảng các Cấu trúc ◼ Khai bao biến mảng các Cấu trúc cũng giống như khai báo biến mảng trên các kiểu dữ liệu cơ bản khác. ◼ Dùng tên mảng khi truy cập từng phần tử trong mảng các cấu trúc và toán tử thành viên để truy cập các trường dữ liệu của từng thành phần cấu trúc. Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 153
Mảng các Cấu trúc (tt) 1. int i = 0; 2. int tieptuc = 1; 3. while(tieptuc) 4. { 5. gets(c01vta1[i].hoten); 6. scanf(“%d %s %s”, &c01vta1[i].namsinh, c01vta1[i].noisinh, c01vta1[i].maso); 7. printf(“\nTiep tuc? (C/K)”); 8. tieptuc = (toupper(getch()) == ‘C’ ? 1 : 0); 9. i++; 10. } Lập trình C - CNTT2. 2002 - 2005 154