Chuyên đề Sử dụng di sản trong dạy học Lịch Sử

Nội dung text: Chuyên đề Sử dụng di sản trong dạy học Lịch Sử

1. CHUYÊN ĐỀ SỬ DỤNG DI SẢN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 1.Khái niệm: Di sản văn hóa bao gồm di sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vật thể, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. 2.Phân loại: - Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác.Di sản văn hóa phi vật thể bao gồm: + Tiếng nói, chữ viết; + Ngữ văn dân gian; + Nghệ thuật trình diễn dân gian; + Tập quán xã hội và tín ngưỡng; + Lễ hội truyền thống; + Nghề thủ công truyền thống; + Tri thức dân gian. - Di sản văn hóa vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, bao gồm di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia. + Di tích lịch sử - văn hóa là công trình xây dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm đó có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học. + Danh lam thắng cảnh là cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị lịch sử thẩm mỹ, khoa học. + Di vật là hiện vật được lưu truyền lại, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học. + Cổ vật là hiện vật được lưu truyền lại, có giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học, có từ một trăm năm tuổi trở lên.
2. + Bảo vật quốc gia là hiện vật được lưu truyền lại, có giá trị đặc biệt quý hiếm tiêu biểu của đất nước về lịch sử, văn hóa, khoa học. - Phân loại và xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa: + Phân loại: Di tích lịch sử - văn hóa chia làm 4 loại là Di tích lịch sử (lưu niệm sự kiện, lưu niệm danh nhân; Di tích kiến trúc nghệ thuật; Di tích khảo cổ; Danh lam thắng cảnh. + Di tích lịch sử - văn hóa được xếp thành 3 hạng là di tích cấp tỉnh, di tích cấp quốc gia, di tích quốc gia đặc biệt. 3.Những yêu cầu cơ bản khi sử dụng di sản trong dạy học lịch sử: - Đảm bảo mục tiêu của chương trình GDPT của môn học và mục tiêu giáo dục lịch sử. - Xác định nội dung và thực hiện các bước chuẩn bị chu đáo. - Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, tạo điều kiện để học sinh trải nghiệm. - Kết hợp đa dạng các hình thức thực hiện. 4. Các bước thực hiện sử dụng di sản trong dạy học lịch sử. * Bước 1: Lựa chọn di sản. - Nghiên cứu các di sản phù hợp với nội dung chương trình đang thực hiện. - Nghiên cứu nội dung Lịch sử chương trình đang thực hiện liên quan đến di sản. - Lựa chọn chủ đề bám sát nội dung dạy học Lịch sử dân tộc hoặc lịch sử địa phương địa phương trong chương trình Lịch sử ở trường phổ thông. *Bước 2: Xác định mục tiêu giáo dục của chủ đề đã lựa chọn. Xác định mục tiêu giáo dục di sản theo chủ đề đã lựa chọn trên ba mặt: kiến thức, kĩ năng, thái độ. -Về kiến thức: chủ đề cung cấp, hình thành cho học sinh những tri thức gì về lịch sử thông qua di sản. - Về kỹ năng: qua việc tổ chức, thực hiện các hoạt động giáo dục sẽ rèn luyện, hình thành, phát triển cho học sinh năng lực, kĩ năng cụ thể nào, như kĩ năng tìm kiếm và khai thác tư liệu, kĩ năng tổng hợp, so sánh, kĩ năng hợp tác, kĩ năng trong giao tiếp, ứng xử với cộng đồng .
3. - Về thái độ: trên cơ sở hình thành kiến thức, kĩ năng, các em sẽ hình thành và được bồi dưỡng những tình cảm gì, thái độ gì khi học tập Lịch sử thông qua giáo dục di sản, như tình cảm yêu quý con người, lòng biết ơn, lòng tự hào với quê hương, ý thức bảo vệ di sản, gìn giữ môi trường *Bước 3: Lựa chọn nội dung kiến thức và hình thức tổ chức, phương pháp dạy học phù hợp. -Lựa chọn nội dung kiến thức phù hợp: Sự phù hợp thể hiện ở việc giáo viên chọn kiến thức nào đưa vào bài học, ý nghĩa giáo dục của những kiến thức để đảm bảo mục tiêu giáo dục đã đề ra. -Lựa chọn hình thức và phương pháp tổ chức học tập phù hợp với đối tượng học sinh, điều kiện cơ sở vật chất , để có thể truyền tải nội dung và thực hiện được mục tiêu về kĩ năng, thái độ. *Bước 4: Lập kế hoạch tổ chức -Giáo viên cần lập kế hoạch tổ chức giáo dục dạy học gắn với di sản ngay từ đầu năm học, để nhà trường thông qua và đưa vào kế hoạch giáo dục của nhà trường. -Lập kế hoạch thực hiện: Hoạt động giáo dục đó sẽ được thực hiện như thế nào? Các lực lượng giáo dục phối hợp trong quá trình thực hiện, Thời gian và địa điểm tiến hành. *Bước 5: Thiết kế và thực hiện các hoạt động dạy học -Thiết kế các hoạt động giáo dục, chú trọng tới xây dựng và tổ chức hoạt động nhận thức và các hoạt động trải nghiệm thực tế đối với học sinh. -Tổ chức, hướng dẫn HS thực hiện theo thiết kế. *Bước 6: Đánh giá việc thực hiện -Đánh giá việc thực hiện theo quy trình và tổ chức thực hiện hoạt động theo thiết kế, ưu điểm và hạn chế và tình huống phát sinh khi thực hiện. -Đánh giá kĩ năng và thái độ của học sinh sau khi được thực hiện các hoạt động giáo dục trải nghiệm di sản gắn liền với học lịch sử địa phương. 5. Ví dụ minh họa. * Bước 1: Lựa chọn di sản.
4. - Lựa chọn chủ đề: “Đại tướng Võ Nguyên Giáp với chiến dịch Điện Biên Phủ”. Chủ đề này phù hợp với nội dung dạy học Lịch sử lớp 9. - Lựa chọn địa điểm: Đền Đại Tướng Võ Nguyên Giáp - Nguyên Xá - Đông Hưng -Thái Bình. *Bước 2: Xác định mục tiêu giáo dục của chủ đề đã lựa chọn. Xác định mục tiêu giáo dục di sản theo chủ đề đã lựa chọn trên ba mặt: kiến thức, kĩ năng, thái độ. -Về kiến thức: Nhằm cung cấp và hình thành cho học sinh những hiểu biết cơ bản về Đại tướng Võ Nguyên Giáp, chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ... - Về kỹ năng: Hình thành và rèn luyện kĩ năng khai thác tư liệu, kĩ năng hợp tác nhóm, kĩ năng thuyết trình, kĩ năng quan sát, nhận xét; rèn luyện và nâng cao năng lực tự học, năng lực thực hành thông qua trải nghiệm, rèn luyện các kĩ năng ứng xử với cộng đồng. - Về thái độ: Hình thành và bồi dưỡng lòng tự hào, yêu quý, kính trọng, biết ơn đối với Đại Tướng Võ Nguyên Giáp. Có ý thức và những hành động cụ thể về trách nhiệm bảo vệ quê hương đất nước cũng như bảo tồn, phát huy các giá trị lịch sử văn hóa. *Bước 3: Lựa chọn nội dung kiến thức và hình thức tổ chức, phương pháp dạy học phù hợp. Để đạt mục tiêu giáo dục toàn diện, gây hứng thú cho học sinh, giáo viên có thể chọn lựa những nội dung như sau: - Nội dung 1: Võ Nguyên Giáp - Nội dung 2: Điện Biên Phủ - Nội dung 3: Võ Nguyên Giáp - Điện Biên Phủ -Lựa chọn hình thức và phương pháp tổ chức học tập : Thi tìm hiểu lịch sử *Bước 4: Lập kế hoạch tổ chức
5. -Ngay từ đầu năm, giáo viên đã lập kế hoạch chuyên môn về hoạt động giáo dục được nhà trường đưa vào kế hoạch giáo dục của nhà trường. - Kế hoạch chi tiết, xây dựng cho học sinh khối 8,9; số lượng 165 học sinh. Lực lượng phối hợp: BGH, Đoàn Thanh niên, Đội TNTP Hồ Chí Minh, Giảo viên Tổ KHXH, đại diện Hội Cha mẹ học sinh. Thời gian Hoạt động Địa điểm 13:30 Xuất phát Sân trường Sân đền thờ Đại tướng Võ 14:00 Phổ biến quy định Nguyên Giáp Thực hành nghi lễ Đền thờ Đại tướng Võ 14: 15 dâng hương Nguyên Giáp Đền thờ Đại tướng Võ 14:30 Phần thi giữa 3 đội Nguyên Giáp 16:00 Nhận xét, rút kinh Đền thờ Đại tướng Võ nghiệm Nguyên Giáp 11:15 Trở về trường *Bước 5: Thiết kế và thực hiện các hoạt động dạy học Bản thiết kế các hoạt động giáo dục phải thể hiện được những yêu cầu sau: -Tên của chủ đề: “Đại tướng Võ Nguyên Giáp với chiến dịch Điện Biên Phủ”. -Mục tiêu giáo dục: Nhằm cung cấp và hình thành cho học sinh những hiểu biết cơ bản về Đại tướng Võ Nguyên Giáp, chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ... -Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: +Giáo viên: Chuẩn bị nội dung học tập và thiết kế các hoạt động; Liên hệ và xây dựng chương trình học tập, tham quan trước với Khu di tích; Giao nhiệm vụ cụ thể cho học sinh.
6. +Học sinh: Tìm kiếm tư liệu theo hướng dẫn của giáo viên và thực hiện nhiệm vụ được giao. - Tiến trình tổ chức: Được diễn ra tại Đền thờ. *Bước 6: Đánh giá việc thực hiện -Đánh giá buổi học: Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả buổi học trước khi về. Việc đánh giá HS căn cứ vào thái độ, ý thức trong và sau buổi tham quan, học tập và kết quả bài thu hoạch của HS. -Đánh giá quá trình thực hiện: GV căn cứ vào những việc làm cụ thể, vào kết quả của HS, so sánh với mục tiêu đề ra để tự đánh giá quy trình dạy học qua di sản với dạy học lịch sử tại địa phương; đồng thời nhà trường cũng có đánh giá đối với việc thực hiện của GV. Giáo viên Bùi Thị Thu Hiền