Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 90,91: Văn bản "Đêm nay Bác không ngủ" - Trần Thị Thanh Tâm

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 90,91: Văn bản "Đêm nay Bác không ngủ" - Trần Thị Thanh Tâm

1. CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI LỚP HỌC TRỰC TUYẾN CÔ GIÁO: TRẦN THANH TÂM TRƯỜNG THCS BẮC LỆNH – THÀNH PHỐ LÀO CAI Năm học: 2019- 2020
2. KIỂM TRA BÀI CŨ H: Hãy kể tóm tắt lại truyện: “Buổi học cuối cùng”. Truyện kể về buổi học tiếng Pháp cuối cùng ở một lớp học vùng An-dát bị quân Phổ chiếm đóng. Đây là buổi học cuối cùng mà thầy Ha-men và học trò của mình được dạy và học tiếng pháp, tiếng mẹ đẻ của họ. Bởi vì sau buổi học đó, các trường học ở vùng này đều phải dạy bằng tiếng Đức. Chính trong tình huống và thời điểm đặc biệt ấy, chú bé Phrăng và mọi người mới thấm thía điều hết sức quan trọng và thiêng liêng là phải biết yêu quyù ngôn ngữ của dân tộc mình.
3. H: Nêu nội dung, nghệ thuật truyện “Buổi học cuối cùng”. Truyện đã xây dựng thành công nhân vật thầy giáo Ha-men và chú bé Phrăng qua miêu tả ngoại hình, cử chỉ, lời nói và tâm trạng của họ. Qua câu chuyện buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở vùng An-dát bị quân Phổ chiếm đóng và hình ảnh đầy cảm động của thầy Ha-men, truyện đã thể hiện lòng yêu nước trong một biểu hiện cụ thể là tình yêu tiếng nói của dân tộc và nêu chân lí: “Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ còn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khoá chốn lao tù ”
4. BÀI 22- TIẾT 90+91 ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ MINH HUỆ
5. I. Đọc và thảo luận chú thích 1. Tác giả: - Minh Huệ (1927-2003) tên khai sinh Nguyễn Đức Thái. Quê Nghệ An, làm thơ từ thời k/c chống Pháp 2. Tác phẩm: Sáng tác 1951 in trong tuyển tập thơ VN (1945-1975). Bài thơ tự sự giàu chất trữ tình. - Thể thơ: 5 chữ (ngũ ngôn) - Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm.
6. *Hoàn cảnh ra đời: Bài thơ được viết năm 1951, Minh Huệ viết lại dựa trên dựa trên sự kiện có thật trong chiến dịch Biên giới câu chuyện có thật do người cuối năm 1950, Bác Hồ đã trực tiếp ra mặt trận theo bạn là bộ đội vừa từ Việt Bắc dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân trở về kể lại khi chứng kiến dân ta. * Phương thức biểu đạt: Kết hợp nhuần nhuyễn Bác không ngủ, trên đường giữa yếu tố tự sự và trữ tình.Thêm yếu tố miêu tả. điNhàchiếnthơdịchMinhbiênHuệgiớitên Thukhai- *Mạch cảm xúc chính: kể về một đêm không ngủ sinhĐônglà1950Nguyễn. Đức Thái. của Bác. Qua đó thể hiện tình cảm của Bác đối với Ông sinh năm 1927 mất bộ đội, dân công và tình cảm của anh đội viên đối năm 2003, quê gốc Bến với Bác. Thủy, thành phố Vinh. Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (1957)
7. Khổ 1 ( mở truyện ) Thắc mắc của anh đội viên. Khổ 2 -15 ( thân truyện ) II. Bố cục: 3 phần Câu chuyện giữa anh đội viên và Bác. Khổ cuối ( kết luận ) Lý do Bác không ngủ. Bài thơ có bố cục như thế nào?
8. III. TÌM HIỂU VĂN BẢN. 1. Tâm trạng của anh đội viên * Lần thức dậy thứ nhất: - Ngạc nhiên đến xúc động. - Nhìn, theo dõi những cử chỉ, hành động của Bác. Lần đầu thức dậy,diễn biến tâm trạng của anh đội viên như thế nào về Bác?
9. III. TÌM HIỂU VĂN BẢN. 1. Tâm trạng của anh đội viên * Lần thức dậy thứ nhất: - Ngạc nhiên đến xúc động. - Nhìn, theo dõi những cử chỉ, hành động của Anh đội viên nhìn Bác Bác. Càng nhìn lại càng thương -Trong trạng thái mơ màng: “Anh đội viên Anh đội viên mơ màng mơ màng Ấm hơn ngọn lửa hồng” Như nằm trong giấc mộng ->Cảm nhận được sự lớn lao,vĩ đại nhưng Bóng Bác cao lồng lộng lại hết sức gần gũi của vị lãnh tụ. Ấm hơn ngọn lửa hồng. -Sự xúc động cao độ: “Thổn thức cả nỗi Thổn thức cả nỗi lòng lòng” và thốt lên: “Bác có lạnh lắm ThầmTìm thìcác anh câu hỏi thơnhỏ thể không?” hiện-Bác ơi tình !Bác cảm chưa của ngủ? anh Bác có lạnh lắm không? ->Nỗi lo bề bộn trong lòng về sức khỏe của đội viên với Bác trong Bác. Anh nằm lo Bác ốm → Thương yêu, cảm phục, ngưỡng mộ của lần thức dậy đầu tiên ? anh trước tấm lòng của Bác. Lòng anh cứ bề bộn Vì Bác vẫn thức hoài
10. 1. Tâm trạng của anh đội viên *Lần thức dậy thứ nhất: * Lần thức dậy thứ ba: Anh hốt hoảng giật mình - Hốt hoảng, giật mình, nằng nặc mời Bác ngủ. Anh vội vàng nằng nặc Từ láy "nằng nặc”, đảo trật tự ngôn từ, lặp lại các cụm từ “Mời Bác ngủ Bác ơi !”, “Bác ơi! Mời Bác “ -Mời Bác ngủ Bác ơi! ngủ!”. Trời sắp sáng mất rồi → Sự thiết tha, năn nỉ, tình cảm lo lắng chân thành Bác ơi! Mời Bác ngủ!” mộc mạc của anh đội viên với Bác. Anh đội viên nhìn Bác - “Lòng vui sướng mênh mông Tìm các câu thơ thể Anh thức luôn cùng Bác”. Báchiện nhìn tìnhngọn cảmlửa hồng của → Niềm vui của anh đội viên khi hiểu được tấm Lònganh vui sướngđội viên mênh với mông lòng mênh mông, tình thương, đạo đức cao cả và AnhBác thức trong luôn cùng lần Bác.thức sự vĩ đại của Bác. Tìm cácdậy từ thứ ngữ bathể ? hiện tấm lòng của anh đội viên đối với Bác ?
11. Lần đầu: là sự ngạc nhiên, cảm phục nhưng vẫn vâng lời Bác đi ngủ. - Lần thứ ba: hốt hoảng giật mình rồi vui sướng khi cảm nhận được sự vĩ đại của Bác, thức luôn cùng Bác. -→ Bài thơ chỉ kể lần thứ nhất và lần thứ ba anh đội viên thức dậy, cho thấy trong cái đêm ấy anh đã nhiều lần tỉnh giấc, lần nào cũng chứng kiến Bác không ngủ. Chính vì vậy, tâm trạng của anh mới có sự chuyển biến rõ rệt. Vì sao trong bài thơ tác giả không kể lần thứ hai thức dậy ?
12. 2. Hình tượng Bác Hồ - Thời gian, không gian: Trời khuya, bên bếp lửa, mưa, lều xơ xác. -Cử chỉ: Đốt lửa, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng. → Lo lắng ân cần, chăm chút yêu thương TrongNhữngBác hoànthức hành cảnhtrong động, ấy, Báchoàncử chỉcó cảnh nhữngấy thể như hànhhiện động,điềuthế gì cửnào ở chỉ Bác ? gì ??
13. 2. Hình tượng Bác Hồ - Thời gian, không gian: Trời khuya, bên bếp lửa, mưa, lều xơ xác. -Cử chỉ: Đốt lửa, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng. - Khổ cuối : Bác thức là → Lo lắng ân cần, chăm chút yêu thương chuyện thường tình. - Hình dáng: vẻ mặt trầm ngâm, mái tóc bạc, ngồi ➔ Cuộc đời Bác chỉ dành đinh ninh, chòm râu im phăng phắc, cao lồng lộng cho dân, cho nước. + Các từ láy gợi hình → gợi hình ảnh Bác cụ thể, chân thực, sinh động. + So sánh ẩn dụ: Bóng Bác - ngọn lửa hồng → sự vĩ đại, gần gũi, nhân ái → Hình ảnh Bác vừa gần gũi, thân thiết vừa cao cả, thiêng liêng. - Lời nói, tâm tư: không an lòng, thương đoàn dân Ý nghĩa khổ thơ cuối công Điệp ngữlà gì? “đêm nay” → Lòng yêu thương bao la, rộng lớn một lần nữa khẳng . định gì ?
14. IV. Tổng kết 1. Nghệ thuật: thể thơ năm chữ, nhiều vần liền thích hợp với lối kể chuyện, nhiều chi tiết giản dị, chân thực và cảm động. 2. Nội dung: Qua câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác trên đường đi chiến dịch, bài thơ đã thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác với bộ đội và nhân dân, tình cảm yêu kính, cảm phục của gười chiến sĩ đối với lãnh tụ.
15. V. Luyện tập Bài tập 1/54 trầm ngâm Thổn thức cả nỗi lòng Thầm thì anh hỏi nhỏ Nhưng bụng cứ bồn chồn Lòng anh cứ bề bộn Vì Bác cứ thức hoài - Một loạt từ láy tượng hình-> Bộc lộ xúc động, tình cảm yêu thương, lo lắng của anh đối với Bác.
16. *Hướng dẫn học tập: - Bài cũ: Học thuộc và nhận biết được các biện pháp nghệ thuật trong bài thơ. Hiểu và cảm nhận được tình cảm của Bác đối với chiến sĩ, đồng bào, tình cảm của anh đội viên đối với Bác. Đọc thêm phần E. - Bài mới: Về nhà, các em học bài và chuẩn bị bài theo yêu cầu phần 3 (Tìm hiểu về phép Ẩn dụ)
17. CHỌN MỘT ĐÁP ÁN ĐÚNG NHẤT CHO MỖI CÂU HỎI SAU: 1. Bµi th¬ “Đªm nay B¸c kh«ng ngñ” ®îc viÕt theo ph¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? A. Miªu t¶ B. Tù tù C. BiÓu c¶m D.` BiÓu c¶m kÕt hîp víi tù sù, miªu t¶. 2. Bµi th¬ ®îc viÕt vµo thêi ®iÓm A. năm 1946 khi B¸c lªn ViÖt B¾c trong nhung ngµy toµn quèc kh¸ng chiÕn. B. năm 1947 khi Ph¸p tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c. C. năm 1951, sau chiÕn dÞch Biªn giíi Thu Đ«ng 1950. D. năm 1954, khi B¸c tham gia chiÕn dÞch ĐiÖn Biªn Phñ. 3. Hinh ¶nh B¸c Hå hiÖn lªn nh thÕ nµo trong lÇn thøc dËy thø nhÊt của anh đội vien? A. Gi¶n dÞ, gÇn gòi, nh trong giÊc méng. B. Ch©n thùc, ki vÜ , lín lao. C. Gi¶n dÞ, gÇn gòi, ch©n thùc mµ vÜ ®¹i; tnh yªu th¬ng mªnh m«ng, sù quan t©m s©u s¾c cña B¸c tíi c¸c anh bé ®éi nh cha mÑ chăm lo cho c¸c con. D. Cao lín, hïng dòng, ®Çy tinh yªu th¬ng. 4. Kh¾c häa hinh ¶nh B¸c trong lÇn thøc dËy thø nhÊt cña anh ®éi viªn b»ng nhưng nghÖ thuËt nµo? A. Miªu t¶ chi tiÕt gîi d¸ng vÎ, t thÕ. B. KÕt hîp biÓu c¶m víi tù sù vµ miªu t¶; sö dông nghÖ thuËt so s¸nh, Èn dô vµ tõ l¸y cã gi¸ trÞ biÓu c¶m cao. C. Sö dông yÕu tè tù sù lµm cho c©u chuyÖn trë sinh ®éng. D. Sö dông thÓ th¬ giµu ©m ®iÖu.
18. CỦNG CỐ Câu 1: Điều gì khiến anh đội viên xúc động khi thức dậy lần thứ 3? A. Thấy Bác còn thức, đang ngồi trầm ngâm bên bếp lửa. B. Thấy Bác đi dém chăn cho tất cả mọi người. C. Thấy Bác thức nhưCh mộtúc mừngngười cha các chăm bạn lo !cho các con. Câu 2: Tại sao đêm nay Bác không ngủ? A. Bác là một người khó ngủ. B. Bác đang bận việc. C. Bác lo lắng cho chiến sĩ và cho chiến dịch ngày mai. D. Trời rét quá, Bác không thể ngủ được. Câu 3: Ý nghĩa của ba câu thơ kết bài? A. Đêm nay chỉ là một trong rất nhiều đêm không ngủ của Bác. B.Cả cuộc đời Bác dành trọn vẹn cho dân, cho nước. C. Đó chính là lẽ sống "Nâng niu tất cả chỉ quên mình" của Bác. D. Cả 3 ý trên.