Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

1. DẤU NGOẶC ĐƠN VÀ DẤU HAI CHẤM Kiểm tra 15 phút Viết một đoạn văn( từ 3 đến 5 câu) trong đó có sử dụng ít nhất một câu ghép. Phân tích cấu tạo, cách nối các vế câu, nêu quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu của câu ghép?
2. Đọc những đoạn trích sau I.DẤU NGOẶC ĐƠN và trả lời những câu hỏi: a. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”. (Nguyễn Ái Quốc) - Dấu ngoặc đơn dùng để làm Dùng để đánh dấu gì ? phần giải thích cho từ “họ”
3. b.Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn với tỏi ớt ăn rất ngon). ( Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam). Dấu ngoặc đơn trong đoạn trích này dùng để làm gì ? - Dùng để đánh dấu phần thuyết minh về con ba khía.
4. c. Lí Bạch (701- 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu là Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi gai đình về quê định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên). ( Ngữ văn 7, tập 1). Dấu ngoặc đơn trong đoạn - Dùng để trích này dùng để làm gì ? đánh dấu phần bổ sung thêm.
5. Nếu bỏ phần trong ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của các đoạn trích có bị thay đổi không ? - Không - Vì phần trong dấu ngoặc đơn chỉ là thông tin phụ.  Phần nào trong các câu sau có thể cho vào dấu ngoặc đơn ? Tại sao ?
6. a.Nam, lớp trưởng lớp 8a, có một giọng hát thật tuyệt vời. b. Mùa xuân, mùa đầu tiên trong một năm, cây cối xanh tươi mát mắt. c. Bộ phimDòng sông phẳng lặng, do Việt Nam sản xuất, rất hay.
7. a.Nam, (lớp trưởng lớp 8a), có một giọng hát thật tuyệt vời. b. Mùa xuân, (mùa đầu tiên trong một năm), cây cối xanh tươi mát mắt. c. Bộ phimDòng sông phẳng lặng, (do Việt Nam sản xuất), rất hay. - Vì đó chỉ là phần giải thích thêm.
8. Ghi nhớ: Dấu ngoặc đơn dùng để Vậy theo em dấu đánh dấu phần chú thích ngoặc đơn dùng để (giải thích, thuyết minh, bổ làm gì ? sung thêm).
9. Dấu hai chấm trong những đoạn trích sau dùng để làm gì ? II. DẤU HAI CHẤM a.Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo: - Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. Dế Choắt nhìn tôi mà rằng: - Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sangbên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy a. Đánh dấu(báo sang trước) một lời thoại. ( Tô Hoài)
10. b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. b. Đánh dấu(báo trước) một lời dẫn ( lời dẫn nằm Người xưa có câu: “ Trúc dẫu trong dấu ngoặc kép). cháy, đốt ngay vẩn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! ( Thép Mới, Cây tre Việt Nam) c. Con đường này tôi đã quen đi c. Đánh dấu(báo lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên trước) giải thích thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi một nội dung đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. ( Thanh Tịnh, Tôi đi học).
11. Em hãy cho biết các trường hợp viết hoa sau dấu hai chấm ? Ghi nhớ: - Viết hoa khi báo trước một lời Dấu hai chấm dùng thoại hoặc một lời dịch để : - Có thể không viết hoa khi giải thích một nội dung. - Đánh dấu ( báo Vậy theo em dấu hai chấm dùng trước) Phần giải để làm gì ? thích, thuyết minh Thêm dấu hai chấm vào các cho một phần trước câu sau đúng với ý nghĩa của đó; người viết: - Đánh dấu ( báo -Người Việt Nam nói "Học thầy trước) lời dẫn trực không tày học bạn”,nhưng cũng tiếp( dùng với dấu nói" Không thầy đố mày làm nên”. ngoặc kép) hay lời -Nam khoe với bạn rằng ’’Hôm đối thoại (dùng với qua nó được điểm10 ”. dấu gạch ngang).
12. Thêm dấu hai chấm -Người Việt Nam nói:: ”Học thầy không tày học bạn”,nhưng cũng nói:: “Không thầy đố mày làm nên”. -Nam khoe với bạn rằng:: ’’Hôm qua nó được điểm10 ”.
13. III. LUYỆN TẬP 1.Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong những doạn trích sau: a) Qua các cụm từ “tiệt nhiên”(rõ ràng,dứt khoát như thế,không thể khác), “định phận tại thiên thư” (định phận tại sách trời), “hành khan thủ bại hư”(chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại),hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ. ( Ngữ văn 7, tập 1) - Đánh dấu phần giải thích.
14. b. Chiều dài của cầu là 2290m( kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn) ( Thuý Lan, cầu Long Biên- chứng nhân lịch sử) -Đánh dấu phần thuyết minh.
15. c. Để văn bản có tính liên kết, người viết (người nói) phải làm cho nội dung của các câu, các đoạn thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những phương tiện ngôn ngữ( từ, câu, ) thích hợp. (Ngữ văn 7, tập 1). -Dấu ngoặc đơn thứ nhất: Nhằm bổ sung cho sự lựa chọn “người nói hoặc người viết” - Dấu ngoặc đơn thứ hai: Nhằm làm rõ phương tiện ngôn ngữ là những phương tiện gì.
16. 2. Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau: a. Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc. (Nam Cao, Lão Hạc) - Báo trước phần giải thích.
17. b. Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này: - Thôi, tôi ốm yếu quá rồi chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy. ( Tô Hoài, Dế mèn phiêu lưu kí) - Báo trước lời thoại
18. c. Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc, ( Vũ Tú Nam, Biển đẹp) - Báo trước phần thuyết minh
19. 3. Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau được không ? Trong đoạn trích này, tác giả dùng dấu hai chấm nhằm mục đích gì ? Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng hay. Nói thế có nghĩa là nói rằng: tiếng Viêt là một thứ tiếng hài hòa về mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế nhị,uyển chuyển trong cánh đặt câu. Nói thế cũng có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt có đầy đủ khả năng để diễn đạt tình cảm,tư tưởng của người Việt Nam và để thoả mãn cho yêu cầu của đời sống văn hoá nước nhà qua các thời kì lịch sử. -Có thể(Đăng bỏ Thai dấu Mai) hai chấm -Mục đích tác giả dùng dấu hai chấm là để nhấn mạnh.
20. 4.Quan sát câu sau và trả lời câu hỏi . Phong Nha gồm có hai bộ phận : Động khô và Động nước . ( Trần Hoàng) - Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi ? - Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn - Nếu thay thì bộ phận trong dấu ngoặc đơn chỉ mang ý nghĩa giải thích đi kèm.
21. - Nếu viết lại là Phong Nha:Động khô và Động nước thì có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không ? Vì sao? - Không thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn. - Vì vếĐông khô và Động nước không thể xem là thành phần chú thích.
22. 5.Một học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau: Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mãnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ: - Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. (Các em đã nghe chưa. Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ra của phụ huynh đáp lại. Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai ? Vì sao ? - Sai. Vì dấu ngoặc đơn (hay dấu ngoặc kép) bao giờ cũng đi từng cặp với nhau.
23. - Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là một bộ phận của câu không ? - Được. - Vì phần nằm trong dấu ngoặc đơn được coi là một bộ phận của câu, gọi là phần phụ giải thích.
24. Hướng dẫn chuẩn bị: - Làm các bài tập còn lại - Soạn bài: Dấu ngoặc kép.