Bài giảng Vật lí Lớp 9 - Chương II: Điện từ học - Tiết 22, Bài 21: Nam châm vĩnh cửu

Nội dung text: Bài giảng Vật lí Lớp 9 - Chương II: Điện từ học - Tiết 22, Bài 21: Nam châm vĩnh cửu

1. Năm 1820 Nhµ b¸c häc ngêi Đan M¹ch ¥-xtÐt ®· ph¸t hiÖn ra mèi liªn hÖ giữa ®iÖn vµ tõ më ®Çu cho bíc ph¸t triÓn míi vÒ ®iÖn tõ häc thÕ kØ XIX vµ XX. Ph¸t kiÕn cña «ng ®· mang ®Õn mét lo¹t những ph¸t minh mang tÝnh bíc ngoÆt cho sù ph¸t triÓn loµi ngêi nh : M¸y ph¸t ®iÖn, ®éng c¬ ®iÖn, tµu ®iÖn tõ cã thÓ ®¹t ®Õn vËn tèc 500km/h Những phát minh trên ra đời nhằm gi¶i phãng søc lao ®éng cho con ngêi. Víi những ý nghÜa quan träng ®ã thÇy trß chóng ta sÏ nghiªn cøu ®iÖn vµ tõ qua ch¬ng II. ĐiÖn tõ häc.
2. CHƯƠNG II. ĐIỆN TỪ HỌC Trong chương này chúng ta tìm hiểu một số nội dung chính sau: • Nam châm điện có đặc điểm gì khác nam châm vĩnh cửu? • Từ trường tồn tại ở đâu ? Làm thế nào nhận biết được từ trường ? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào ? • Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì ? • Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng ? • Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động như thế nào ? • Vì sao ở hai đầu đường dây tải điện phải đặt máy biến thÕ?
3. CHƯƠNG II : ĐIỆN TỪ HỌC Tiết 22 ; Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU C1: Nhớ lại kiến thức về từ tính I. TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM : của nam châm ở lớp 5 và lớp 7, 1. Thí nghiệm: hãy đề xuất và thực hiện một thí C1: - Nam châm có khả năng hút sắt và bị sắt nghiệm xem một thanh kim loại hút có phải là nam châm hay không? -Ngoài sắt, nam châm cò có khả năng Ngoài sắt nam châm còn có hút thép, niken, cô ban, ga đô ni li, Các khả năng hút những kim loại kim loại này là những vật liệu từ. nào nữa? - Nam châm hầu như không hút đồng, nhôm và các kim loại không thuộc vật liệu từ.
4. CHƯƠNG II : ĐIỆN TỪ HỌC Tiết 22 ; Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU C2: Đặt kim nam châm trên giá I. TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM : thẳng đứng như mô tả trên hình 21.1 sgk. 1. Thí nghiệm: Các bước làm thí nghiệm: - Đặt kim nam châm thăng bằng trên giá: - Quan sát và đánh dấu hướng của nam châm. Hình 21.1 - Quay nam châm lệch một góc rồi thả +. Khi đã đứng cân bằng, kim ra. Sau đó quan sát và đánh dấu lại nam châm nằm dọc theo hướng hướng của nam châm. (2 lần) nào? - Nhận xét về hướng của nam châm +. Xoay cho kim nam châm lệch trong 3 trường hợp. Yêu cầu: khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở -Phải trật tự không làm rung động mạnh. lại, kim nam châm còn chỉ hướng - Phải đặt xa các nam châm khác và các như lúc đầu nữa không? Làm lại vật liệu từ: sắt, thép, thí nghiệm 2 lần và cho nhận xét.
5. C2: §Æt kim nam ch©m trªn gi¸ th¼ng ®øng nh h×nh 21.1 Trạng thái tự do + Khi ®· ®øng c©n b»ng, kim nam ch©m n»m däc theo híng nµo? +Xoay cho kim nam ch©m lÖch khái híng võa x¸c ®Þnh, bu«ng tay. Khi ®· ®øng c©n b»ng trë l¹i, kim nam ch©m cßn chØ híng nh lóc ®Çu n÷a kh«ng? Lµm l¹i thÝ nghiÖm hai lÇn vµ cho nhËn xÐt? Nhận xét: Khi ®· c©n b»ng kim nam ch©m lu«n chØ däc theo híng Nam-B¾c.
6. CHƯƠNG II : ĐIỆN TỪ HỌC Tiết 22 ; Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU Em hãy kể tên các loại nam châm I. TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM : vĩnh cửu có trong phòng thí nghiệm 1. Thí nghiệm: mà em biết? 2. Kết luận: - Nam châm nào cũng có 2 từ cực. Khi để tự do, cực luôn chỉ về hướng Bắc địa lý gọi là cực Bắc, cực luôn chỉ về hướng Nam địa lý gọi là cực Nam - Cực Bắc : N ( màu đỏ) - Cực Nam: S (màu xanh)
7. C¸c d¹ng nam ch©m thêng gÆp Nam ch©m Kim ch÷ U nam ch© Nam m ch©m Th¼ng Hai ®Çu nam ch©m cã tõ tÝnh m¹nh nhÊt !
8. CHƯƠNG II : ĐIỆN TỪ HỌC Tiết 22 ; Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU C3: Đưa từ cực cùng tên của hai nam châm lại gần nhau (như I. TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM : hình). Quan sát hiện tượng và 1. Thí nghiệm: nhận xét: 2. Kết luận: - Nam châm nào cũng có 2 từ cực. Khi để tự do, cực luôn chỉ về hướng Bắc địa N S lý gọi là cực Bắc, cực luôn chỉ về hướng C4: Đưa từ cực khác tên của Nam địa lý gọi là cực Nam hai nam châm lại gần nhau. - Cực Bắc : N ( màu đỏ) - Cực Nam: S (màu xanh) Quan sát hiện tượng và nhận II. TƯƠNG TÁC GIỮA CÁC NAM CHÂM xét: 1. Thí nghiệm:
9. CHƯƠNG II : ĐIỆN TỪ HỌC Tiết 22 ; Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU I. TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM : 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận: - Nam châm nào cũng có 2 từ cực. Khi để tự do, cực luôn chỉ về hướng Bắc địa lý gọi là cực Bắc, cực luôn chỉ về hướng Nam địa lý gọi là cực Nam - Cực Bắc : N ( màu đỏ) - Cực Nam: S (màu xanh) II. TƯƠNG TÁC GIỮA CÁC NAM CHÂM 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận: - Khi đặt hai nam châm lại gần nhau, các từ cực cùng tên thì đẩy nhau, các từ cực khác tên thì hút nhau. III. LUYỆN TẬP:
10. Ở Trung Quốc thế kỉ V Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung quốc ở thế kỉ thứ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam. Đặc điểm của xe này là dù có chuyển động theo hướng nào thì hình nhân đặt trên xe cũng chỉ tay về hướng Nam. Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe của tổ xung chi luôn luôn chỉ hướng nam? C5. Có thể Tổ Xung Chi lắp đặt trên xe một thanh nam châm. C5. Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân đặt trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?
11. CHƯƠNG II : ĐIỆN TỪ HỌC Tiết 22 ; Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU C6: Người ta dùng la bàn (như I. TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM : hình) để xác định hướng Bắc – 1. Thí nghiệm: Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. 2. Kết luận: Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng? Giải - Nam châm nào cũng có 2 từ cực. Khi thích. Biết rằng mặt số của la bàn để tự do, cực luôn chỉ về hướng Bắc địa có thể quay độc lập với kim nam lý gọi là cực Bắc, cực luôn chỉ về hướng châm. Nam địa lý gọi là cực Nam - Cực Bắc : N ( màu đỏ) - Cực Nam: S (màu xanh) II. TƯƠNG TÁC GIỮA CÁC NAM CHÂM 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận: - Khi đặt hai nam châm lại gần nhau, các từ cực cùng tên thì đẩy nhau, các từ cực khác tên thì hút nhau. III. LUYỆN TẬP:
12. CHƯƠNG II : ĐIỆN TỪ HỌC Tiết 22 ; Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU I. TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM : 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận: C6: Cấu tạo của la bàn: - Kim nam châm : là bộ phận chỉ - Nam châm nào cũng có 2 từ cực. Khi hướng. để tự do, cực luôn chỉ về hướng Bắc địa - Mặt số của la bàn lý gọi là cực Bắc, cực luôn chỉ về hướng Nam địa lý gọi là cực Nam - Cực Bắc : N ( màu đỏ) - Cực Nam: S (màu xanh) II. TƯƠNG TÁC GIỮA CÁC NAM CHÂM 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận: - Khi đặt hai nam châm lại gần nhau, các từ cực cùng tên thì đẩy nhau, các từ cực khác tên thì hút nhau. III. LUYỆN TẬP:
13. CHƯƠNG II : ĐIỆN TỪ HỌC Tiết 22 ; Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU I. TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM : C8: Hãy xác định tên các từ cực của nam châm trên hình. 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận: - Nam châm nào cũng có 2 từ cực. Khi để tự do, cực luôn chỉ về hướng Bắc địa lý gọi là cực Bắc, cực luôn chỉ về hướng Nam địa lý gọi là cực Nam - Cực Bắc : N ( màu đỏ) S N S NA B - Cực Nam: S (màu xanh) II. TƯƠNG TÁC GIỮA CÁC NAM CHÂM 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận: - Khi đặt hai nam châm lại gần nhau, Em hãy kể những ứng dụng của nam các từ cực cùng tên thì đẩy nhau, các châm vĩnh cửu trong thực tế? từ cực khác tên thì hút nhau. III. LUYỆN TẬP:
14. Mét sè h×nh ¶nh vÒ nam ch©m sö dông trong kü thuËt
15. LuËt ch¬i: Cã 3 hép quµ kh¸c nhau, trong mçi hép quµ chøa mét c©u hái vµ mét phÇn quµ hÊp dÉn. NÕu tr¶ lêi ®óng c©u hái th× mãn quµ sÏ hiÖn ra. NÕu tr¶ lêi sai th× mãn quµ kh«ng hiÖn ra. Thêi gian suy nghÜ cho mçi c©u lµ 15 gi©y.
16. Hép quµ mµu vµng 101112131415Tính0123456789 giờ Kh¼ng ®Þnh sau ®óng hay sai: Khi moät thanh nam chaâm thaúng bò gaõy laøm hai nöõa thì hai nöõa ñeàu maát heát töø tính Sai Đúng
17. Hép quµ mµu xanh 101112131415Tính0123456789 giờ Kh¼ng ®Þnh sau ®óng hay sai: Hai thanh nam chaâm huùt nhau khi coï xaùt hai cöïc cuøng teân vaøo nhau §óng Sai
18. Hép quµ mµu TÝm 101112131415Tính0123456789 giờ Moät nam chaâm vónh cöûu coù ñaëc tính :coù theå huùt caùc vaät baèng saét. SAI ĐÚNG
19. PhÇn thëng lµ: Mét trµng ph¸o tay!
20. PhÇn thëng lµ: ®iÓm 10
21. Phaàn thöôûng laø moät soá hình aûnh “ñaëc bieät” ñeå giaûi trí.
22. Ph©n biÖt hai tõ cùc cña nam ch©m. Hai chØ Ghi Mµu Cùc Híng Ch÷ S¾c §á B¾c B¾c N Xanh Nam Nam S
23. bµi tËp cñng cè Chän ®¸p ¸n ®óng trong c¸c c©u hái sau. C©u 1: Cã thÓ lµm nhiÔm tõ cho mét thanh : A. ThÐp B. Nh«m C. §ång D. Nhùa C©u 2: Ph¸t biÓu nµo sau ®©y lµ SAI? A. Nam ch©m kh«ng hót giÊy vôn, v¶i b«ng. B. Hai tõ cùc cña mét nam ch©m kh«ng thÓ t¸ch rêi ®øng riªng biÖt ®îc. C. Tr¸i §Êt lµ mét nam ch©m, cùc B¾c ®Þa lÝ cña Tr¸i §Êt lµ tõ cùc nam. D. Thanh nam ch©m nµo còng kh«ng dÉn ®iÖn. C©u 3: Cã hai thanh kim lo¹i lu«n hót nhau, cã thÓ kÕt luËn lµ: A. hai thanh ®Òu lµ nam ch©m B. mét thanh lµ s¾t C . chØ mét thanh bÞ nhiÔm tõ D . hai thanh ®Òu kh«ng cã tõ cùc
24. CÓ THỂ EM CHƯA BIẾT. Vào năm 1600, nhà vật lí người Anh W. Ghin - bớt (William Gilbert, 1540 - 1603 ), đã đưa ra giả thiết Trái Đất là một nam châm khổng lồ. Để kiểm tra giả thiết của mình, Ghin - bớt đã làm một quả cầu lớn bằng sắt nhiễm từ, gọi đó là " Trái Đất tí hon" và đặt các từ cực của nó ở các địa cực. Đưa la bàn lại gần Trái Đất tí hon ông thấy trừ ở hai từ cực, còn ở mọi điểm trên quả cầu, kim la bàn đều chỉ hướng Nam - Bắc. Hiện nay vẫn chưa có sự giải thích chi tiết và thoả đáng về nguồn gốc từ tính của Trái Đất.
25. • *VÒ nhµ : • + §äc l¹i néi dung ghi vë. • + Häc thuéc ghi nhí SGK/tr60. • + Lµm bµi tËp tõ 21.1 ®Õn 21.6 • ( s¸ch BT/ tr 26) • + Xem tríc bµi 22/SGK tr61.